AI verovert de zorg, wat betekent dat voor studenten die het beroep nu leren?
National Cancer Institute/Unsplash
Wie straks in de zorg gaat werken, zal daar steeds meer hulp gaan krijgen van artificiële intelligentie (AI). Onderzoekers Jesse Aarden en Bart Baselmans gaan zorgstudenten daar op de HvA op voorbereiden, óók door te wijzen op de gevaarlijke kant van slimme technologie.
Een zelfstandig opererende robotdokter, zou zoiets ooit mogelijk zijn? Nu al worden chatbots ingezet door huisartsen en leveren we met technologie steeds meer ‘zorg op afstand’. Straks kan er met artificiële intelligentie (AI) nog veel meer. AI kan namelijk op basis van data zelf beslissingen maken, bijvoorbeeld over wanneer een patiënt van de intensive care af kan.
Deze slimme technologie, kortom, is bezig de zorg ongekend te veranderen. Niet dat ze taken van zorgpersoneel volledig gaan overnemen. Jesse Aarden, senior onderzoeker en initiator van het Smart Health & Vitality Lab, ziet het zo’n vaart niet lopen. ‘En we staan pas aan het begin van deze revolutie. Maar sinds we bij de coronapandemie ook meer zorg op afstand zijn gaan leveren, lijkt de inzet op AI wel in een stroomversnelling te zijn gekomen.’
Opmars
In het onderwijs ging het dit jaar al veel over ChatGPT, een chatbot die studenten binnen een paar tellen voordoet hoe je een tekst schrijft. Maar in de zorg gaat AI al een paar stappen verder. Aarden kent de voorbeelden. ‘In Japan experimenteren ze al met robots in verzorgingstehuizen, zodat demente ouderen “iemand” hebben om zich minder eenzaam te voelen. Ook in Nederland worden zulke stappen gezet.’
Waarom? Omdat Nederland met mensen alleen niet meer aan de zorgvraag kan voldoen. Verpleegkundigen, artsen, thuiszorgers: in 2031 komen we bij elkaar naar verwachting ongeveer 135.000 mensen in de zorg tekort. ‘Met de oplopende vergrijzing moet over een tijdje een op de vier mensen in Nederland in de zorg werken. Dat gaat ‘m gewoon niet worden’, weet Aarden. ‘Kijk alleen al naar het aantal aanmeldingen voor de opleiding verpleegkunde, dit jaar: ook op de HvA zijn het er bijna twintig procent minder dan vorig jaar.’
Mensenwerk
De zorg zoekt de sleutel in slimme technologie, en dat heeft gevolgen voor de studenten die nu voor een beroep in de zorg worden opgeleid. Wat gaat de AI-robot hen straks allemaal uit handen nemen? En hoe zorg je dat ze daarop voorbereid zijn?
Bart Baselmans, hoofddocent Biomedische Technologie, houdt zich samen met Aarden met dit vraagstuk bezig. Dat het takenpakket van zorgmedewerkers gaat veranderen, staat voor hem buiten kijf. ‘Het beroep waar we studenten nu voor opleiden vraagt straks om heel andere vaardigheden. Daar moeten we nu als hogeschool op inspringen.’
‘Studenten moeten kritisch op AI zijn, daarom krijgen ze bij ons al les van een datafilosoof en ethicus’
Wat voor vaardigheden? Baselmans bedoelt niet te zeggen dat iedere zorgstudent straks een algoritme in elkaar moet kunnen zetten. ‘Maar ik zie wel voor me dat AI voortaan de gegevens van de patiënt analyseert en een diagnose helpt op te zetten. Een verpleegkundige, ergo- of fysiotherapeut moet vervolgens in staat zijn die data te lezen en begrijpen, en op basis daarvan de juiste zorghandeling uitvoeren’.
Nieuw lab
Baselmans en Aarden werken momenteel samen aan een nieuw lab op de HvA, waarin de faculteiten van Techniek en Gezondheid elkaar meer gaan ontmoeten over dit thema. Het lab moet vanaf september 2023 op de campus worden geopend en gaat plek bieden aan tech- en gezondheidsstudenten, die er samen met docenten en onderzoekers aan de toekomst van AI in de zorg gaan werken.
Cruciaal is dat deze studenten moeten leren begrijpen waar het mis kan gaan met AI, zoals op het gebied van inclusiviteit en discriminatie. Aarden en Baselmans benadrukken dat beiden. Wie herinnert zich niet de Toeslagenaffaire, waarin duizenden burgers de dupe werden van een algoritme dat we zijn gang lieten gaan, terwijl het discriminerend te werk ging.
Baselmans: ‘Als we programma’s als ChatGPT in de zorg zouden gaan gebruiken, dan moet het zorgpersoneel in kunnen zien of die data wel betrouwbaar zijn. Studenten moeten kritisch op deze technologie zijn. Het is niet voor niets dat studenten bij onze opleiding Biomedische Technologie al les krijgen van een datafilosoof en een ethicus.’
Rest de vraag: gaan we met al die technologie het zorgtekort dan overwinnen? ‘Nee, met AI alleen lossen we dat niet op’, volgens Aarden, ‘enkel een stukje van de puzzel. Een cocktail aan andere maatregelen is nodig om uit deze zorgcrisis te geraken. Maar als we AI goed inbedden met persoonlijke zorg, kan deze technologie voor studenten die straks het beroep ingaan wel iets schitterends zijn.’
