Mening: Academische vrijheid op de HvA moet onbegrensd zijn
Pixabay (bewerking: HvanA)
Het hoger onderwijs moet oppassen dat het zich niet te veel mee laat slepen in de cancelcultuur. Dat betoogt bestuurskundestudent William Clairbois in deze opinie, nadat hij twee universiteiten een docent zag ontslaan: ‘Laten we kiezen voor debat, niet voor censuur’.
Studenten die met knuppels naar school komen en eisen dat een docent ontslagen wordt, professoren die ontslagen worden om hun mening en een studente die van school wordt gestuurd vanwege – toegegeven, kritiekwaardige – uitspraken die ze op haar eigen socialmedia-account plaatste. Klinkt als een prettig werk- en leerklimaat, nietwaar?
Ik dacht altijd: dit ‘agressieve cancelen’ van elkaar gebeurt alleen in Amerika. Niet dus: ook in het Nederlands hoger onderwijs lijken we elkaars ideeën de laatste tijd namelijk steeds meer uit te sluiten. Ik heb het dan over wat er gebeurd is op de Rijksuniversiteit in Groningen, bijvoorbeeld. Daar werd docent Susanne Täuber ontslagen nadat ze kritiek had geuit op haar werkgever, die vrouwen in haar ogen benadeelde in hun baankansen.
Täuber en Buijs begingen dezelfde misdaad: ze zeiden iets wat anderen niet beviel
Een ander bekend voorbeeld vond plaats op de Universiteit van Amsterdam. Daar is de veelbesproken docent Laurens Buijs inmiddels op non-actief gesteld, na beschuldigende uitingen jegens collega’s. Buijs schreef niet te geloven in het gender ‘non-binair’, studenten eisten vervolgens dat hij ontslagen werd. Volgens mij beging zowel Täuber als Buijs in wezen dezelfde ‘misdaad’: ze zeiden iets wat het bestuur, collega’s of medestudenten niet beviel.
Dreiging
Dat onderwijsinstellingen inmiddels besluiten om docenten en wetenschappers van hun campus te verwijderen, vind ik kwalijk. Wetenschappers worden van buitenaf namelijk al steeds meer geïntimideerd, bedreigd en uitgescholden wegens hun bevindingen, concludeert de EU. In Europa en vooral in Nederland blijkt het slecht gesteld met de academische vrijheid. Die dreiging komt niet alleen van buiten, maar ook vanbinnen onze kennisinstellingen.
En nee, je merkt dat niet alleen aan het wegsturen van zekere onderzoekers; je ziet het ook aan de manier waarop we het debat onderling met elkaar voeren. Als studenten en als medewerkers. Ook op de HvA merk ik als student bijvoorbeeld hoe mensen liever lijken te willen dat de ander zwijgt – desnoods door fysiek te worden – dan dat ze diegene inhoudelijk, met argumenten willen verslaan.
Van gedachten wisselen
Na een van mijn lessen laatst had ik een vurig debat met een medestudent. Die student hield er nogal een mening op na: hij vond dat het uitmoorden van mensen die zich uitspreken tegen communisme een prima zaak was. Maar vervolgens begon een derde student zich echter ernstig te storen aan ons gesprek: hij vond de mening van mijn debatopponent onacceptabel en eiste dat die vertrok. Deze student stond klaar om mijn debatopponent met harde hand te verwijderen.
Moet je binnen een onderwijsinstelling niet juist proberen met elkaar van gedachten te wisselen?
Natuurlijk escaleren discussies weleens en zijn dit soort situaties nooit volledig te voorkomen. En natuurlijk zullen we het nooit volledig met elkaar eens zijn. Maar ik heb wel het idee dat dit cancelen steeds vaker gebeurt, zodra we het niet met elkaar eens zijn. Moet je binnen een hoger onderwijsinstelling niet juist proberen om daarover met elkaar van gedachten te wisselen?
Geloof het of niet
In een gesprek met een andere medestudent over Laurens Buijs, zei diegene dat academische vrijheid inderdaad belangrijk is en heus beschermd moet worden. Maar belangrijker nog, volgens hem, was dat er op een ‘respectvolle’ manier met elkaar wordt gesproken. Ik vroeg daarop hoe je op respectvolle wijze kunt zeggen dat je bijvoorbeeld niet gelooft dat non-binair bestaat. Het antwoord van deze student was dat Buijs dat nooit had mogen zeggen. Met andere woorden: Buijs had nooit mogen zeggen wat hij werkelijk dacht hierover, ongeacht zijn toon of argumenten.
Ik schrijf zonder overdrijving als ik zeg dat dit het soort sociale klimaat is waarin we totalitaire regimes met elkaar laten ontstaan. We moeten er wat mij betreft echt voor gaan zorgen dat we ruimte met elkaar blijven bieden aan andere meningen, ook binnen onze hogeschool. Anders gaan we elkaar steeds meer uitsluiten, en vergeten we onszelf op andere gedachten te brengen.
Ga de dialoog aan
Daarom pleit ik voor een HvA die werknemers behoudt, ook wanneer er een verstoorde arbeidsrelatie plaatsvindt – ze herstellen die dan maar. Een HvA waar we elkaar aansporen om discussies zonder geweld te voeren. Een HvA die onderzoekers goed beveiligt en een HvA die onder geen enkele voorwaarde accepteert dat mensen de mond wordt gesnoerd. Kortom, een plek waar men vrij ideeën kan uitwisselen én kan bestrijden: met woorden, niet met vuisten.
En dat is niet alleen aan de organisatie, het is aan elk van ons om de dialoog aan te blijven gaan als we ergens een probleem mee hebben. Of dat nou is via empathie en begrip, gepassioneerde betogen, elkaar belachelijk maken of gewoon door de feiten kalm op een rijtje te zetten. Hoe maakt niet uit, maar laten we kiezen voor debat, en niet voor censuur.
William Clairbois is tweedejaarsstudent Bestuurskunde en sinds september 2022 tevens lid van de centrale medezeggenschapsraad.
Ook een opinie schrijven voor HvanA? Dat kan: bekijk de voorwaarden hier. Alle eerder geschreven opinies vind je hier verzameld.
