Groene airco: bomen als wapen tegen hittegolven in de stad
Laura Kleerekoper
De afgelopen weken was het dankzij de tropische temperaturen zweten en puffen geblazen in Amsterdam. Hoe houden we de stad koel? Daar wordt op de HvA onderzoek naar gedaan. ‘Bomen hebben het grootste koeleffect in de stad.’
Nog een hete dag, fijn! Dat was ongeveer wat onderzoeker Laura Kleerekoper dacht toen de temperaturen de afgelopen week opliepen. Ze doet onderzoek naar hoe bomen ervoor kunnen zorgen dat het in de toekomst minder heet wordt in de stad. Vorige week verrichte ze samen met haar collega’s de laatste metingen.
Zulk onderzoek is hard nodig, want hittegolven zoals die van vorige week zullen steeds vaker voorkomen. Bovendien worden ze nog intenser en duren ze langer. Tel daarbij op dat het in de stad op sommige dagen wel 7 graden warmer kan zijn dan op het platteland en de vraag wat eraan te doen is blijkt geen overbodige luxe: niet alleen is hitte vervelend voor je dagelijkse functioneren en nachtrust, het kan zelfs levensgevaarlijk zijn voor kwetsbare ouderen.
‘We weten dat het grootste koeleffect van de stad wordt bereikt via bomen’, zegt Kleerekoper. ‘Natuurlijk kun je andere maatregelen treffen, maar bomen hebben het grootste verkoelende vermogen.’ Dat komt volgens Kleerekoper door twee dingen. Ten eerste zorgen de bomen voor schaduw, als een soort natuurlijke parasol. Maar de bomen zorgen er ook voor dat hete lucht verdampt. Dat doen ze boven in hun kruin. ‘We weten van modellen dat de bovenlaag van de stad, de laag boven de gebouwen, in de buurt van veel bomen minder opwarmt’, zegt Kleerekoper.
De Hogeschool van Amsterdam doet al jaren onderzoek naar hoe je de stad hittebestendig maakt. Bijvoorbeeld door het gebruik van blauwgroene daken, waar planten en bomen op kunnen groeien. Dit moet er voor zorgen dat het gebouw minder heet wordt. Het Benno Premselahuis heeft sinds 2019 zo’n dak.
Ook doen onderzoekers van de HvA onderzoek naar hitte in woningen. Huizen zijn steeds beter geïsoleerd: dat is fijn in de winter, maar in snikhete zomers als deze blijft de warmte juist hangen. Hoe zorgen we ervoor dat onze woningen koel blijven – zonder energieslurpende airco’s? Die vraag proberen de onderzoekers te beantwoorden.
De afgelopen weken was Kleerekoper op een aantal hete dagen op het Steve Bikoplein te vinden. ‘Dit is de eerste week dat ik niet naar het weerbericht hoef te staren in de hoop op hoge temperaturen om te kunnen meten’, zegt ze lachend. De metingen zitten erop omdat we zoveel warme én onbewolkte dagen hebben gehad. Vorig jaar was er slechts één warme dag in september, waarop gemeten kon worden.
Kleerekoper keek met haar collega’s van de Wageningen Universiteit naar welke eigenschappen van bomen bepalend zijn om de temperatuur op snikhete dagen omlaag te brengen. En zorgt de ene boom voor meer verkoeling dan de andere? ‘De kastanjeboom heeft bijvoorbeeld een heel dicht bladerdek, daar komt weinig zonlicht doorheen. Wat voor effect heeft dat? En hoe veel maakt de omvang van de kruin uit, of krijg je ook al effect met allemaal kleine boompjes?’ De komende tijd gaat Kleerekoper met haar collega’s de resultaten van die metingen onderzoeken.
Er zit – uiteraard – ook een andere kant aan deze tropische dagen. Kleerkoper: ‘Als onderzoekers zijn we blij dat we kunnen meten. We doen dit onderzoek namelijk om steden voor te kunnen bereiden op extreme periodes. Dus het is ook goed dat je in zo’n extreme periode kunt meten, of maatregelen werken en hoe effectief ze zijn. Aan de andere kant: het is ook geen goed teken als zo’n tropische week lang en extreem is. We doen weliswaar onderzoek naar klimaatadaptatie, maar proberen net zo hard te communiceren dat het opwarmen van de aarde moet worden gestopt.’
Want, zegt Kleerekoper, op een gegeven moment kún je niet meer aanpassen of maatregelen nemen in de stad en is het overal warm. ‘Op een gegeven moment is er een grens bereikt wat we kunnen doen qua maatregelen.’
‘Op een gegeven moment is er een grens bereikt wat we kunnen doen qua maatregelen’
En dus moeten steden aanpassingen maken. ‘We richten steden nu nog in zonder de openbare ruimte aan te passen op hitte’, zegt Kleerekoper. ‘Dat moet anders. Wanneer bijvoorbeeld een straat wordt heringericht, en dat gebeurt eens in de dertig jaar, neem dan als gemeente ook de toenemende hitte mee in de plannen. Dan ben je er ook niet veel geld aan kwijt.’
Of Amsterdam groen genoeg is? ‘Over het algemeen is Amsterdam zuinig op z’n bomen, en denkt de gemeente goed na over de toekomst. Natuurlijk zijn er situaties die beter hadden gekund, maar vergeleken met andere steden is er veel focus op groen.’ En dat is goed nieuws voor de Amsterdammers: niet alleen houden bomen zonlicht tegen, maar ze zorgen ook voor minder stress, voor betere luchtkwaliteit, voor het vasthouden van regen en niet onbelangrijk een hogere vastgoedwaarde.’
