De achterkleinzoon van Anton de Kom studeert aan de HvA: ‘Dit is wat vrijheid voor mij is’
Nina Bakker | Quitino de Kom
Hoe is het om af te stammen van een antikoloniaal schrijver, activist en verzetsheld? HvA-student Quitino de Kom is achterkleinzoon van Anton de Kom, die in zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’ als eerste Surinamer over het slavernijverleden schreef. ‘De strijd voor vrijheid zit in mijn familie.’
Het is 10 oktober 2002 als Quitino de Kom wordt geboren in Suriname. Precies op De Dag der Marrons: een herdenkingsdag voor de weggevluchte tot slaaf gemaakten die in Suriname streden voor hun vrijheid. Inmiddels studeert hij alweer drie jaar aan de HvA, waar hij de opleiding Fysiotherapie volgt.
We spreken Quitino een paar dagen dagen voor Keti Koti. Op het terras van een koffietentje vlakbij het Anton de Kom-plein in de Bijlmer, vertelt Quitino over de geschiedenis van zijn voorouders, en wat die voor hem betekent.
Anton de Kom (1898-1944) werd op Paramaribo geboren, reisde in 1921 naar Nederland en ontwikkelde zich in de jaren erna als schrijver. In een tijd dat er nog maar weinig aandacht was voor de slavernijgeschiedenis, begon De Kom hier kritisch over te schrijven en lezingen te geven.
In 1932 gaat hij terug naar Suriname en richt hij een adviesbureau op. Twee jaar later verschijnt zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’, het eerste boek over de slavernijgeschiedenis geschreven door een Surinamer. Uiteindelijk wordt hij gevangengezet en verbannen van Suriname, ondanks protest van zijn volgers.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Anton de Kom aangesloten bij het verzet en schrijft hij onder meer voor de illegale communistische krant ‘De Vonk’. In 1944 wordt Anton gearresteerd. Hij overlijdt in concentratiekamp Sandbostel in Neuengamme.
Zelf is hij in zijn jeugd nooit heel bewust met zijn familiegeschiedenis bezig geweest, vertelt hij daarover. ‘Ik moest het vooral zelf gaan uitvinden, voordat mijn opa er eens met mij over sprak.’ Quitino is geen boekenliefhebber, dus ook het boek ‘Wij Slaven van Suriname’ heeft hij niet gelezen. Wel heeft hij veel filmpjes over Anton de Kom gezien, filmpjes die rondom Keti Koti op 1 juli door veel media worden gedeeld.
Strijd voor vrijheid
Vooral via zijn opa Kees heeft Quitino verhalen over zijn overgrootvader Anton de Kom meegekregen. ‘Ik kreeg mee dat Anton altijd een nette man was, en zorgzaam. Hij schreef over het slavernijverleden en kwam op voor contractarbeiders in Suriname. Wat ik er uiteindelijk vooral uithaal, is dat mijn overgrootvader iemand was die streed voor vrijheid.’
Iets dat Quitino terugziet in zijn hele familie. ‘Ik zie dat er bij ons altijd gestreden wordt naar vrijheid. En dat we het belangrijk vinden hard te werken en er te zijn voor onze medemens. Dat is wat ik vooral van mijn opa heb meegekregen.’
‘Mijn opa was er voor zijn medemens: ik denk dat hij dat van zijn vader Anton heeft meegekregen’
Quitino ziet zijn opa als zijn vaderfiguur. Omdat zijn ouders waren gescheiden, was hij tussen zijn veertiende en achttiende altijd bij zijn opa en oma. Quitino werkte daar in de tuin en onderhield het huis, waar hij ook betaald voor kreeg. Zo leerde zijn opa hem te werken voor zijn geld. In de tijd dat Quitino naar Nederland kwam, overleed zijn opa. Een zware periode.
Hij denkt regelmatig aan wat zijn opa hem heeft geleerd. ‘Hij was er voor zijn medemens en leerde mij hard te werken voor mijn geld. Ik denk dat hij dat vanuit Anton de Kom heeft meegekregen.’ Uiteindelijk heeft zijn opa Quitino ook verteld over Anton de Kom. ‘Hij sprak altijd over de Tweede Wereldoorlog en hoe zijn vader van de ene op de andere dag verdwenen was. Pas jaren later kreeg mijn opa te horen dat zijn vader was overleden in concentratiekamp Neuengamme, aan de gevolgen van turberculose.’
Anton de Kom stichting
De familie houdt het gedachtegoed en werk van de schrijver levend met de Anton de Kom Stichting. Van die stichting weet Quitino niets af, vertelt hij op het terras van het koffietentje. ‘Wat ik van mijn opa herinner, is dat hij altijd aan het typen en aan het bellen was. Ik wist nooit precies waarover, maar hij ploos de hele familiegeschiedenis uit. Het verbaast me niet dat hij veel met deze stichting bezig was.’
‘We moeten ook niet te veel oude koeien uit de sloot halen: laten we vooral ook kijken naar wat er nu mogelijk is’
Hoewel Quitino niet altijd bezig is geweest met de geschiedenis van zijn voorvader, vindt hij wel dat er in Nederland meer aandacht moet komen voor het slavernijverleden en dat Keti Koti een nationale vrije dag moet worden. ‘Het is belangrijk om te herdenken en te begrijpen waar Anton de Kom voor stond en wat hij heeft betekend voor de contractarbeiders en de Surinaamse bevolking.’
Toekomst
Of de strijdlust van Anton de Kom, tegen onderdrukking en voor vrijheid, ook nog zo door hem wordt gevoeld? Nee. Hoe zwaar het slavernijverleden ook weegt, Quitino richt zich vooral op de toekomst. ‘We moeten niet te veel oude koeien uit de sloot halen, en juist kijken naar wat er nu mogelijk is. Jongeren zijn de toekomst.’
Quitino hoopt dan ook dat Nederland investeert in kansen voor de nieuwe generaties in Suriname. ‘In Suriname heb je nu niet dezelfde mogelijkheden als in Nederland en er zijn veel regels en papierwerk om te kunnen studeren of werken in Nederland. Het kost veel geld en Surinaamse studenten mogen bijvoorbeeld maar maximaal zestien uur per week werken naast onze studie. Ik zeg: maak het Surinamers makkelijker om wat te betekenen voor het land. Ze zijn onderdeel van de Nederlandse maatschappij. Laat ze in vrijheid hun dromen najagen.’
Quitino streeft op zijn eigen manier naar vrijheid: hij wil er zijn voor zijn eigen familie en de mensen om hem heen. ‘Uiteindelijk is mijn droom om wat te betekenen voor ouderen in Suriname. Dat heb ik van mijn moeder meegekregen. Ze werkte keihard om het gezin te onderhouden, en daarnaast hielp ze acht jaar lang mijn dementerende tante. Hard werken en zorgen voor de ander, dat gaat door de hele familie heen, van Anton tot mij. En dat is voor mij ook vrijheid.’
Gebruikte bronnen: Canon van Nederland
