Mening: investeer in een fysieke bibliotheek, maak er een levendige plek van

De bibliotheek van de HvA lijkt wel steeds ‘virtueler’ te worden. Zonde, vindt Geert Lovink, lector Netwerkcultuur. In deze opinie beargumenteert hij dat de hogeschool juist bij een levendige, fysieke bibliotheek gebaat is. ‘Zo houd je onze studenten ook meer op de campus.’

Wat onmiddellijk opvalt bij het betreden van HvA-gebouwen is de afwezigheid van boeken en tijdschriften. De gebouwen zijn kaal, leeg en schoon en voelen eerder aan als middelbare scholen dan als een levendige kennisinstelling.

Dit in tegenstelling tot de centrale OBA, het veel geprezen Forum in Groningen, de nieuwe bibliotheek in Deventer en ga zo maar door. Dit zijn plekken waar mensen graag willen zijn. Dat willen we op de HvA ook. Het nieuwe gebouwenbeleid van de HvA is erop gericht studenten langer op de campus te houden. De realiteit van vele studenten is nu echter dat ze zich zo snel mogelijk naar huis of werk haasten.

Hoe kan hierin verandering komen? Wat nodig is voor een aantrekkelijke campus is een sociale omgeving met rustige studieplekken en mogelijkheden tot overleg in kleine groepen, met een café, piano, en... Boeken. De huidige werkplekken van de HvA worden helaas door niemand met kennis en inspiratie geassocieerd, maar gelukkig valt hier zonder veel investeringen al veel aan te doen. Dat kan door het fysiek zichtbaar maken van de bibliotheek en haar rol binnen de hogeschool beter te definiëren.

Na de hype rond kennisdigitalisering leven we inmiddels in een tijd waarin hybride oplossingen centraal staan. Papier en technologie, analoog en digitaal, online en offline bestaan naast elkaar en vullen elkaar aan. De bewijzen dat overmatig gebruik van smartphones en sociale media negatieve impact hebben op kennisverwerving, mentale gezondheid en stemming zijn legio. Velen zijn daarom op zoek naar een nieuwe balans. Hoe dam ik notificaties in? Waar kan ik geconcentreerd studeren als het thuis te druk is? Dit soort vragen zijn gemeengoed, toch denken we bij de HvA niet gauw aan de bibliotheek. Deze faciliteit is onzichtbaar.

Maak de bibliotheek fysiek

Boeken en kennis zijn onzichtbaar geworden in het openbare beeld van vele opleidingen, terwijl de fysieke aanwezigheid van boeken en tijdschriften rust geeft en mogelijkheden tot het maken van nieuwe (kennis)verbanden. Laten we de bibliotheek dus juist prioriteit geven. De bibliotheek zou zich niet moeten terugtrekken in het virtuele domein maar een levende, sociale omgeving moeten worden.

In het huidige beleid van de bibliotheek wordt ingezet op het toegankelijk maken van (dure, commerciële) elektronische databanken met online peer review-artikelen. We zouden juist af moeten van dit dubieuze imago van de HvA-bibliotheek als slaaf van uitgevers als Elsevier. Daar gaat nu veel geld naartoe, in de vorm van abonnementen om de rechten van peer review-artikelen af te kopen die onderzoekers daar publiceren.

Laten we juist aansluiting zoeken bij hedendaagse, innovatieve bibliotheekconcepten. Als we de wens uitspreken dat de bibliotheek weer onderdeel wordt van de opleidingen, in plaats van een top-down HvA-centraal orgaan, dienen we dit niet alleen letterlijk te nemen door de zichtbaarheid van papieren boeken, maar ook door bijvoorbeeld het bemensen van een ‘kennisloket’. 

Zoiets kan ervoor zorgen dat lezen en onderzoeken iets wordt dat studeren makkelijker en leuker maakt. We moeten de bibliotheek gaan zien als een vriend, als hulp, een vraagbaak die aan de kant van de studenten staat. Hierbij is het gebruik van zoekmachines en AI, het bijbrengen van online zoekvaardigheden en verbeteren van schrijfstijl ook essentieel. Het gaat immers niet alleen om tekst, maar om nadenken, reflecteren. Ook gaat het heel concreet om het vechten tegen laaggeletterdheid en het stimuleren van mediawijsheid. Zo geven we handen en voeten aan het HvA-imago van innovatieve kennisinstelling. Een kleine pilot of een proefprojectje gaat niet helpen, volgens mij gaat het hier vooral om een mentaliteitsommezwaai.

De bibliotheek als brug

Bovendien wordt het pas echt interessant als we onze eigen bibliotheek gaan zien als essentieel medium voor ‘doorwerking’ van het onderzoek dat we op de HvA doen. De bibliotheek kan aan de slag gaan met de onderzoeksresultaten en helpen bij het maken van publicaties – een taak die eigenlijk in handen zou moeten liggen van de nog op te richten HvA-uitgeverij. Bibliotheken spelen overal een cruciale rol in het verspreiden van briljant onderzoek, dus waarom zou dat niet ook op de HvA mogelijk zijn?

Wanneer onderzoeksresultaten beter verspreid worden kunnen deze ook beter worden opgenomen in het onderwijscurriculum en komen studenten sneller in aanmerking met relevante stof om hun studie te verbreden. Zo blijven onze opleidingen inhoudelijk actueel en kwalitatief. En zo bereiden we studenten beter voor op de praktijk van het dynamische werkveld. 

Kortom, een levendige, fysieke bibliotheek kan op veel manieren waardevol zijn voor de HvA. Ook FLOOR, HvanA en studentenverenigingen kunnen een grotere rol gaan spelen in de kennisverspreiding. Feit is echter dat onderwijs, onderzoek en bibliotheek op dit moment organisatorisch totaal van elkaar losgezongen zijn. De bibliotheek zou een cruciale rol kunnen spelen in de integratie tussen onderzoek en onderwijs en in het bewerkstelligen van een dynamische HvA-community. Daar ligt nu een gemiste kans.

Deze opinie werd geschreven door Geert Lovink, lector Netwerkcultuur aan de HvA. 

Wil je zelf ook een opinie schrijven voor HvanA? Dat kan, lees de voorwaarden hier. Alle eerdere voorbeelden van opinies van HvA'ers vind je hier verzameld.