Student Liza-Mae groeide op in fabriek Tetterode: ‘Ik had door het hele pand verstopplekken’
Pepijn Kouwenberg | Liza-Mae in de huiskamer
Ooit een Lettergieterij, toen gekraakt en nu een woon-werkpand met honderdvijftig huurders. HvA-student Liza-Mae werd geboren in monumentaal pand Tetterode. ‘Vroeger vond ik het verschrikkelijk, iedereen woonde normaal en ik in dit rare pand’.
In Amsterdam Oud-West staat woon-werkpand en oude Lettergieterij Tetterode. Krakers namen het pand in 1981 over en in 1986 werd het gelegaliseerd. Nu zijn er in de oude fabriek ateliers, (alternatieve) winkels, non-profitorganisaties, een club (De Trut), theater, andere (kleine) ondernemingen en woningen.
Elke huurder heeft zo zelf zijn eigen ruimte gebouwd. Als er een ruimte vrijkomt, kun je daarvoor ‘solliciteren’. De vereniging bepaalt wie de nieuwe huurder van een atelier, bedrijfslocatie of woonruimte wordt. Om in aanmerking te komen moet je al eens wat voor het pand hebben gedaan of iets kunnen betekenen voor de gemeenschap.
De ouders van HvA-student Sociaal-Juridische Dienstverlening Liza-Mae van der Helm (22), betrokken het pand in ’87. Liza-Mae werd hier later geboren. Ze groeide op tussen de krakersfeesten, kunstenaars en andere creatieve geesten, in een zelfgebouwd huis in een enorm industrieel complex. Ze woont er haar hele leven.
Een grote deur gaat open en binnen in het pand is een marmeren hal. In een hoek staan nog de originele banken met daarop ‘Tetterode’ geborduurd. ‘Ik kom hier graag om urenlang te bellen met vriendinnen, of om foto’s te maken’, vertelt Liza-Mae. 
De Trut
De fabriekstijd zie je door het hele gebouw terug. Liza-Mae was veel in de binnentuin te vinden, waar de oude fabrieksschoorsteen nog te zien is. ‘Er zit hier ook een theater en hiernaast zit club De Trut, een gay- en lesbiennebar. Ik heb daar wel mijn leukste avonden gehad. Eerst thuis voordrinken en dan zo de club in rollen.’
Wanneer Liza-Mae op het knopje drukt van de grote machinelift, vertelt ze over hoe het is om in dit enorme gebouw op te groeien.
‘Als kind vond ik het leuk om in het pand te spelen met mijn vriendinnetjes, ik had een ‘buurzusje’. Zij woonde op dezelfde verdieping. Ik hoefde eigenlijk niet eens naar buiten, ik had door het hele pand verstopplekken.’
Koffiemeisje
Maar het was niet altijd een zorgeloze jeugd. In de oude machinelift vertelt Liza-Mae over de ‘spooklegende’ van Tetterode.
‘De verdieping boven ons had een personeelslift. In de fabriekstijd was de stroom een keer uitgevallen. Het was pikkedonker. Toen een koffiemeisje de lift in wilde stappen, viel haar kar regelrecht het liftgat in. Ze had de kar nog vast, waardoor ze door de omhoog komende lift door midden werd geknipt. Ze zeggen dat het koffiemeisje sindsdien rondspookt. Als wij in de kelder aan het spelen waren, had mijn vader koffie gestrooid. Want de koffie van het meisje, die kun je nog steeds ruiken…’
Inbraak
Het is een spannend verhaal, waar Liza-Mae nu niet meer wakker van ligt. Wel is er een keer een inbraak geweest waar ze lang angstig door is geweest. ‘Het pand is best groot en eng in de avond. De deur sloot niet goed en toen is er ingebroken. Sindsdien zorgde ik ervoor dat ik nooit alleen in huis sliep.’
Op de middelbare school kreeg Liza-Mae afkeer tegen haar woonplek. ‘Ik vond het toen verschrikkelijk, iedereen woonde normaal en ik in dit rare pand.’
'Ik besefte mij pas later hoe bijzonder deze plek is’
Ook de krakersfeesten kan Liza-Mae zich nog wel herinneren. ‘De wilde haren” uit de krakerstijd zijn inmiddels wel verloren. Ik weet nog wel dat er veel feesten waren en er af en toe ongure types rondliepen. Dan stonden er overal bierflesjes of had iemand tegen mijn kinderfiets geplast. Maar nu is het allemaal veel meer georganiseerd en het gaat er een stuk rustiger aan toe. Ik ben eraan gewend, dit is mijn thuis. Op een gegeven moment besefte ik juist hoe bijzonder deze plek is.’
Liza-Mae omschrijft het pand als een dorp, waar je ook een kapper en een fietsenmaker hebt. Een gemeenschap waar je niet alleen woont maar er iedere keer wel wat te doen is met exposities of andere bijeenkomsten.
Op een van de gangen is het woongedeelte van Liza-Mae en haar ouders. Haar vader is historicus en haar moeder kunstenares en lerares. In een kantoor zie je oude landkaarten en andere historische relikwieën. Het huis is volledig zelf ingedeeld en opgebouwd. Ga je de trap op naar boven, dan is rechts een klein deurtje dat uitkomt in Liza-Mae’s kamer. Daarachter, de trap naar beneden, schuilt nog een woonruimte.
Liza-Mae laat nog haar favoriete plek van Tetterode zien: ‘Het Schip’, op het dak. Hier heb je 360 graden uitzicht over heel Amsterdam. ‘Geluksmomentjes hier zijn wijntjes drinken en picknicken. Met Nieuwjaar is het een groot feest.’
De laatste tijd voelt Liza-Mae zich een beetje sentimenteel over haar woonplek. Binnenkort gaat ze het huis uit om een half jaar in Montepellier, Frankrijk te wonen, de taal te leren en er in een museum te werken. ‘Ik heb altijd die structuur van mijn studie in Amsterdam gehad. Ik zit al zo lang op deze plek. Nu wil ik stappen ondernemen. Ik heb altijd al in het buitenland willen wonen. Maar het is wel gek om dit te verlaten.’
