‘Conservatief, progressief: we neigen helaas allemaal naar ons eigen clubje’

Jacob Eikelboom, al ruim zestien jaar docent op de HvA, schrijft elke twee weken een column over het verwarrende leven op en rond de hogeschool. Deze keer reageert hij op het nieuws dat jongeren steeds conservatiever worden. ‘Ik snap die studenten wel, al vind ik ze ook decadent.’

Ik zag afgelopen week een HvanA-filmpje voorbijkomen over conservatisme. Een paar geïnterviewde studenten bevestigden met hun uitspraken en opvattingen de uitkomsten van een recent onderzoek: jongeren zouden steeds minder vooruitstrevend zijn en vaker neigen naar oude waarden. 

In de video vertelt een van de studenten hoe de wereld er volgens haar uit moet zien. De man is kostwinner, de vrouw maakt schoon en baart een kind. Een andere student vertelt over het volgens hem ongepaste gepush met regenboogvlaggen. Kinderen val je op school niet lastig met onderwerpen als transgender zijn, zo vond hij.

De studenten in het filmpje zijn niet de enigen die er zo over denken op de HvA. Ook in mijn les had een student het laatst over ‘die drammende regenboogpropaganda’. Toen ik vroeg wat ze bedoelde, zei ze hetzelfde als wat de jongen in de video zei. Van een studentendecaan hoorde ik verder dat een collega geen symbolen met regenbogen op haar bureau wilde. Dat ligt namelijk gevoelig bij sommige studenten, zo was de uitleg.

Worden jongeren inderdaad conservatiever? Pleiten voor afwassen en kinderen baren als vrouw na afronding van hun studie hoor ik studenten niet zo vaak openlijk doen. Maar ik zie wel een hang naar degelijkheid en traditie die daar tegenaan schuurt en dat uit zich op allerlei manieren. Zo worden de jurken van sommige studentes langer, om hun vroomheid en bescheidenheid als vrouw te tonen, terwijl meiden met wat meer losse blousejes vertellen dat ze Thierry Baudet en Andrew Tate toch echt wel hotties vinden. Mannen die pleiten voor de man als kostwinnende vader en een vrouw als verzorgende moeder.

Toen ik een collega over deze zogenaamde hotties vertelde, gaf ze een verklaring die ik zelf niet had durven denken. Veel vrouwen houden van arrogante mannen. Dat straalt kracht uit, zo legde ze uit. Sprak hier een reflectieve vrouw, of iemand die voor haar beurt praatte? 

Er worden meer oorzaken genoemd. Collega Hessel Nieuwelink geeft in de video een verklaring voor de hang naar conservatisme. Die zou voortkomen uit weggevallen kaders, het verdwijnen van een groot verhaal zoals religie dat kan bieden. Misschien is de al lang achterhaalde mythe van de jagende man en verzamelende moeder ook zo’n verdwenen groot verhaal. Hoe dan ook zijn daadkrachtige mannen die traditioneel zijn ingesteld blijkbaar hot voor een heel aantal jongeren. 

Na het kijken van de HvanA-video las ik in Het Parool een interview met Marina Abramovic. Ze had met haar 77 jaar de oma kunnen zijn van de HvA-studenten in het filmpje en in mijn les. Zij verbaast zich over de preutsheid en behoudendheid van jonge generaties. Sinds de jaren zeventig doet en bedenkt Abramovic performances die vaak naakt worden uitgevoerd. Zo moet je als bezoeker aan haar overzichtstentoonstelling in het Stedelijk je door twee naakte lijven wurmen om naar binnen te komen. De ervaring van ongemak, of juist van bevrijding, dat is wat zij kunst noemt.

In het interview zegt ze: ‘Ik deed mijn performances naakt, dat was in mijn land [Servië] een absoluut schandaal. In Amsterdam kon het niemand iets schelen, alles was mogelijk. Dat was ergens ook een probleem, omdat ik altijd bezig was met het wegnemen van obstakels. Toen er opeens geen obstakels meer waren, moest ik mijn eigen beperkingen creëren.’

Eigenlijk zegt ze hetzelfde wat collega Nieuwelink zegt. Bij totale vrijheid, als de kaders wegvallen, leg je jezelf beperkingen op. Alleen kiest een jonge generatie voor een andere route dan de seniore Abramovic. De een zoekt de beperking in het reanimeren van traditionele waarden, de ander zoekt de grenzen op door het begrip vrijheid juist verder op te rekken.

Ik snap ze beiden, de studenten die hangen naar conservatisme en de kunstenaar die zich verbaast over die behoudzucht. Beiden vind ik ze ook decadent. Verlangen naar het aanrecht en je lichaam vrijwillig maximaal bedekken, terwijl vrouwen in landen als Iran en Afghanistan snakken naar vrijheid en maar al te graag zouden ruilen met de vrijheid van studentes hier? En Abramovic die van gekkigheid niet meer wist wat ze moest doen in de hang naar vrijheid, dat ze als sekswerker achter een raam ging zitten, als kunstproject.

Er bestaan zeker ook twintigjarige versies van Abramovic, ook onder mijn studenten. ook al is het een minderheid. De twee uitersten van progressief en conservatief komen elkaar op de HvA en in het klaslokaal zeker tegen. Helaas neigen we allemaal naar ons voegen bij ons eigen vertrouwde clubje met gelijkgestemde visies en denkbeelden.

Misschien is een bezoek naar de overzichtstentoonstelling van Abramovic in het Stedelijk Museum een mooie gelegenheid om dat gesprek wel op gang te brengen. Een vrouw bedekt van top tot teen, die zich tussen twee naakte lijven wringt. Een jongen die verlangt naar zijn rol als kostwinner, die kijkt naar een vrouw die zichzelf kan bedruipen en haar eigen keuzes maakt. En dan daarna samen in gesprek, over ongemak, over diepste verlangens en over decadentie.