Eerste hulp bij ... verslaving: durf het te benoemen
Sommige dingen leer je niet op de hogeschool, maar moet je straks wel weten als achttienplusser. In Eerste hulp bij… verzamelen we tips die kunnen helpen wanneer studieboeken je in de steek laten. Deze keer: verslaving. Hoe herken je dat bij jezelf en bij anderen?
Een verslaving kan iedereen treffen. Niet alleen sigaretten, ook andere verslavingen duiken op in het studentenleven. Denk aan alcohol, drugs, gokken of te veel gamen, internetten, seks of eten. Het is bekend dat verslavingen niet alleen slecht zijn voor je gezondheid, maar ook voor je schoolprestaties en sociale leven. Maar wanneer weet je eigenlijk of je verslaafd bent? Waar kun je hulp vinden? En wat kun je doen als iemand in je omgeving verslaafd is?
We vroegen het aan wetenschapper Jannet de Jonge. Zij is senior onderzoeker bij de Faculteit Gezondheid en legt uit hoe je verslaving herkent en welke verslavingen het meest voorkomen onder jongeren. Ook geeft ze tips over hoe je hulp kunt zoeken als je zelf worstelt met een verslaving, plus hoe je steun kunt bieden aan iemand die met een verslaving kampt.
‘Je hoeft er niet uit te zien als een junk, zoals weleens wordt gedacht’
1. Let op drie signalen
‘Je hoeft er niet uit te zien als een junk, zoals weleens wordt gedacht’, zegt Jannet de Jonge. ‘Een verslaving begint al wanneer je je voorneemt om minder te gaan roken, drinken of een pilletje minder te gebruiken en als dat vervolgens niet lukt. Dat is een duidelijk signaal van controleverlies. Daarnaast moet je letten op cravings, een interne drang om iets te doen. Bijvoorbeeld: je smartphone willen pakken, blijven gamen of gokken. En het derde punt is het laten zien van risicovol gedrag: van je fiets aflazeren of jezelf in een gevaarlijke situatie brengen, bijvoorbeeld met seks.’
'De impact zit vooral in je sociale leven'
2. Je lichaam neemt je in de maling
Als je jong bent herstelt je lijf nog makkelijk van een avond bingen. Je denkt dus makkelijker dat het allemaal wel meevalt. ‘Dat klopt’, bevestigt De Jonge. ‘Onder de 25 neemt je lichaam je eigenlijk een beetje in de maling. De impact zit vooral in je sociale leven. Je lichaam kan natuurlijk wel indirect last krijgen, bijvoorbeeld als je struikelt of van de trap valt. De Eerste Hulp zit vaak vol met dit soort gevallen van mensen die teveel alcohol op hebben. Maar bij de meeste mensen geeft het lichaam dus niet genoeg signalen af.’
‘We zien vaak dat stemmingsklachten kunnen verergeren'
3. Let op je mentale toestand
‘Mentaal is het een ander verhaal’, vervolgt De Jonge. ‘Wat we veel zien is dat stemmingsklachten kunnen verergeren. Dus dat je al stress had, maar dat je door je verslaving nog gestrester wordt. Dat geldt ook voor depressieve gevoelens en voor slecht slapen. Een verslaving kan dat juist verergeren.’
‘Alcohol staat met stip op nummer één qua verslaving'
4. Doe een anonieme test
Het is niet moeilijk om online informatie te vinden over verslaving. Denk aan Jellinek, Parnassia en het Trimbos-instituut. ‘Dat zijn sowieso goede bronnen en ook wel startpunten om verder informatie te vinden over verslaving’, zegt De Jonge. ‘Het voordeel is dat je daar ook eenvoudige, anonieme testen kunt doen. Voor alcohol kun je bijvoorbeeld de zeer korte Audit-C test doen. Alcohol staat met stip op nummer één qua verslaving, nog vóór cannabis, pillen en roken.’
‘Wat ook kan helpen is om je omgeving te vragen om je te ondersteunen'
5. Spreek zelf over je gebruik of gedrag
Het kan zijn dat je twijfelt over je gebruik of de mate van controleverlies. Wil je anoniem chatten met een deskundige? Dat kan via de Chat Alcohol & Drugs. Deze chat wordt gerund door medewerkers van diverse verslavingszorginstellingen. De Jonge: ‘Online informatie zoeken is oké.’
‘Wat ook kan helpen is om je omgeving te vragen om je te ondersteunen. Kijk of dat lukt, dat gaat niet altijd. Maar denk aan je ouders, vrienden, vriendinnen of docenten. Soms komen die al met de vraag of het wel goed met je gaat. Vraag bijvoorbeeld om samen voor een langere periode te stoppen met gebruiken of bijvoorbeeld gamen. Vraag iemand om samen een maand niet te drinken.’
‘Interne motivatie is veel sterker dan dat iemand je probeert te sturen'
6. Wat niet helpt: schuldgevoel aanpraten
Veel mensen met een verslaving hebben een schuldgevoel. Dat kan een signaal zijn dat je over een grens bent gegaan. ‘Een schuldgevoel aanpraten helpt echter niet’, weet De Jonge. ‘Uit onderzoek blijkt dat het effect van ondersteunen veel hoger is. Ook wel logisch omdat interne motivatie veel sterker is dan iemand die je probeert te sturen.’
‘Wat goed werkt is om gebruik en gedrag bespreekbaar maken’
7. Vraag eens ‘Hoe zit het met jouw alcoholgebruik?’
Jannet de Jonge: ‘Meestal vallen de gevolgen van controleverlies en risicovolgedrag op. Docenten kunnen dat bijvoorbeeld merken bij studenten aan het verzuim, en dat kan ook mentaal zijn. Wat goed werkt is om gebruik en gedrag bespreekbaar te maken. Een veelgebruikte standaardzin is: “we weten dat in Nederland een groot percentage jongeren teveel drinkt, hoe zit dat eigenlijk bij jou?” Noem het, vraag ernaar.’
