Leraren zonder huis: ze verlaten de stad en het Amsterdamse onderwijs
Jorrit Lousberg
Steeds meer leraren worden de stad uitgejaagd, omdat de woningmarkt niet toereikend is. Dat is de conclusie van onderzoekers van de HvA en UvA, die een film maakten. De documentaire werd donderdag getoond op het Calvijn College. ‘Kansenongelijkheid neemt hierdoor toe.’
‘Al tien jaar woon ik op plekken waar ik ook weer weg moet. De woonopties in Amsterdam zijn voor mij niet hoopvol.’ Dominique Hoogendoorn is zij-instromer in het onderwijs en geboren en getogen in de hoofdstad. Ze beschrijft een probleem waar steeds meer collega’s tegenaan lopen. Ze worden gedwongen buiten de stad te zoeken naar een huis en vertrekken om die reden naar een andere school. Tot haar spijt, want het gaat om het lesgeven in een diverse stad als Amsterdam. ‘Daar kies je bewust voor’, zegt ze.
Hoogendoorn is een van de leraren die HvA-onderzoekers Jaap Draaisma en Stan Majoor spraken voor het onderzoeksproject ‘Voorbij het lerarentekort’, dat donderdagmiddag werd gepresenteerd op het Calvijn College in Nieuw-West. Voor een zaal vol leraren, schoolbestuurders en onderzoekers delen de HvA’ers de resultaten van hun studie, in samenwerking met de UvA, naar het grote aantal vertrekkende leraren uit Amsterdam.
Stan Majoor presenteert de cijfers die volgens hem een enorm probleem laten zien. Steeds meer jonge werkende leraren wonen thuis. In 2012 ging het om 4 procent, in 2020 verdubbelde dat percentage naar 8 procent. Steeds minder leerkrachten hebben een eigen koopwoning. En 30 procent van de vertrekkende leraren uit de stad, verlaat binnen twee jaar ook het Amsterdamse onderwijs. Het woningtekort draagt direct bij aan het lerarentekort, stelt Majoor, die constateert dat leraren vaak te veel verdienen voor een sociale huurwoning en te weinig voor een koopwoning.
Het probleem raakt vooral scholen waar goede leraren hard nodig zijn
Kansenongelijkheid
Het probleem raakt vooral scholen waar goede leraren hard nodig zijn, waardoor kansenongelijkheid toeneemt. Dat ziet ook zij-instromer Dominique Hoogendoorn, die graag wil werken met kinderen uit meer kwetsbare gezinnen. ‘Volgens mij moeten we als stad nagaan wat we belangrijk vinden’, zegt ze. Een bredere voorrangsregel voor leraren op de woningmarkt zou volgens haar een goede oplossing zijn.
De onderzoekers dragen nog andere voorstellen aan. Met het verruimen van tijdelijke wooncontracten help je starters. Met meer gezinswoningen in de middenhuur help je doorstromers. En met een groter woonaanbod net buiten Amsterdam behoud je leraren die op het punt staan te vertrekken. Bovendien zou het helpen om hen betere reisvoorwaarden en flexibele arbeidstijden te bieden.
‘Maak forenzen aantrekkelijk’, benadrukt Stan Majoor. ‘Leraren zouden geholpen worden als ze later mogen beginnen, of eerder naar huis mogen gaan. Bijvoorbeeld zodat ze eerst hun eigen kinderen naar school kunnen brengen.’
Korte film
Deel van het onderzoeksproject is een korte film die de belevingen van de Amsterdamse leraren laat zien. De documentaire is gemaakt door onderzoeker Jaap Draaisma, die het kwalitatieve gedeelte van het onderzoek op deze manier toegankelijk wilde maken. Dat is gelukt. De hoofdpersonen – leraren, zij-instromers en Pabo-studenten – vertellen vanuit hun jongerenwoning of klaslokaal hoe zij de toekomst in Amsterdam voor zich zien.
Na het kijken van de film discussieert de zaal verder over mogelijke oplossingen. Moet er worden gekeken naar de schoolleider, de lerarenopleider, de wethouder of misschien wel hoger, naar de formerende partijen in de Tweede Kamer?
Ook in de zaal: HvA-voorzitter Jopie Nooren, die naar voren wordt gevraagd voor een panelgesprek. Wat is haar eerste reactie na het kijken van de film? Nooren: ‘Ik mag het eigenlijk niet zeggen vanuit mijn rol als voorzitter, maar ik word er gewoon activistisch van. Het is niet vijf voor twaalf, maar twintig over twaalf, er moet echt iets gebeuren.’
Numerus fixus
Nooren pleit voor stagevergoedingen bij de Pabo, maar die vinden dat te duur, zegt ze. Ze voegt daaraan toe: ‘Als HvA hebben wij besloten dat iedere werknemer gratis moet kunnen reizen met het ov, die regeling is er nog niet voor leraren. Waarom eigenlijk niet?’ De voorzitter stelt dat er meerdere partijen zijn met de verantwoordelijkheid om dit probleem aan te pakken. ‘Het is zoeken naar de ruimte die er niet is.’
Een Pabo-student vanuit de zaal durft te vragen: kan de HvA mensen niet dwingen om leraar te worden? Het irriteert hem dat zoveel jongeren kiezen voor een studie rechten of communicatie. ‘Waarom voeren jullie geen numerus fixus in bij de studie Creative Business?’ Interessant idee, maar waarschijnlijk geen oplossing, lacht Jopie Nooren. ‘Wie zegt dat de uitgelote studenten leraar willen worden? Wellicht interessant vervolgonderzoek.’
Volgens haar helpt het om studenten dubbel op te leiden, zoals nu wordt gedaan met de bachelor Pabo-ALO, waarbij studenten worden opgeleid tot gewone leraar én gymleraar. ‘Daarmee maak je het vak aantrekkelijker’, meent ze. Het lijkt de algehele conclusie van de middag: het vak moet aantrekkelijker, want zonder Amsterdamse leraren, geen goed onderwijs.
