Studenten undercover bij de gemeente: is er nog oog voor de menselijke maat?
Maja de Goede | Gemeente Amsterdam
Stel, je wil een stadspas aanvragen of zoekt werk als statushouder, hoe word je dan geholpen door de gemeente Amsterdam? Studenten Bestuurskunde onderzochten het en gingen undercover. ‘Er is een kloof tussen beleidsmakers in de ivoren toren en de praktijk.’
Hoe is het om als statushouder werk te zoeken in Amsterdam? Om die vraag te kunnen beantwoorden, benaderde student Gilbrano Plet (30) de gemeente Amsterdam afgelopen semester per mail. ‘Ik deed me voor als oudere man van Ghanese afkomst,’ vertelt hij.
Binnen twee minuten kreeg hij antwoord. ‘What is your BSN’, luidde de korte reactie. Raar, want dat mag een ambtenaar helemaal niet vragen in een niet-versleutelde e-mail, weet Gilbrano. Bovendien werd hem niet verteld met wie hij contact had en werd ook niet uitgelegd wat een BSN precies is.
De undercoveractie van Gilbrano maakt deel uit van een opdracht die studenten Bestuurskunde van de HvA kregen van de Amsterdamse Ombudsman, Munish Ramlal. Ramlal vroeg de studenten onderzoek te doen naar de dienstverlening van de gemeente Amsterdam. Want is de gemeente eigenlijk wel toegankelijk en burgervriendelijk genoeg? (zie kader)
De studenten maakten bij dit onderzoek gebruik van zaken die eerder in het echt aan de Amsterdamse Ombudsman Munish Ramlal werden voorgelegd. Bij hem kun je een klacht indienen als je verkeerd bent geholpen door de Gemeente Amsterdam.
Het onderzoek maakt deel uit van een groter project naar sociale rechtvaardigheid en wordt opgepakt samen met Drexel University (uit Philadelphia), de HvA Buurtcampussen en het Center of Expertise Rechtvaardige Stad.
Verkeerde informatie
Een interessante vraag voor de vierdejaarsstudenten, die na hun studie misschien zelf wel ambtenaar willen worden. Zo liep Gilbrano al eens stage bij de gemeente. ‘Een fijne werkgever’, vindt hij. ‘Maar sommige dingen, zoals het geven van juiste informatie en iets als cultuursensitief en transparant werken, kan en moet beter.’ Een medewerker moet het toegeven als hij of zij iets niet weet, meent Gilbrano. ‘Niemand heeft er iets aan als er verkeerde informatie wordt gegeven.’
Want dat gebeurt wel eens, ondervond hij. ‘Ik schrok echt toen ik, zogenaamd als statushouder, door de gemeente onterecht werd terugverwezen naar de IND. Alleen door undercover te gaan heb ik dat kunnen ervaren.’
‘Toen ik, zogenaamd als statushouder, onterecht werd terugverwezen naar de IND, schrok ik echt’
Voor het project werden de klassen verdeeld over de verschillende buurtcampussen van de HvA in Amsterdam Oost, Zuidoost en Nieuw-West. Esther Koster, docent en initiatiefnemer, vertelt hoe ze voor deze opdracht het klaslokaal naar de stad verplaatsten. ‘We gingen voor een soort Keuringsdienst van publieke waarde’, zegt Koster, verwijzend naar het bekende tv-programma. ‘Heeft de overheid nog wel oog voor de menselijke maat?’
De wijk in
Wat zij, de ombudsman en nu de studenten zien gebeuren is dat beleidsmedewerkers amper nog de wijk in gaan. Ambtenaren trekken zich terug en gesprekken lopen vooral via bestuurders. ‘Er gebeuren wel mooie dingen’, zegt Koster, ‘maar beleidsinterventies bijten elkaar ook.’ Bovendien gaat alles via meldingssystemen, wat de bureaucratie niet ten goede komt en ervoor zorgt dat de rechtvaardigheid onder druk komt te staan.
Dat ondervond ook student Gijs Röder (22), die zich bij de gemeente probeerde voor te doen als marktkoopman. ‘Er zit een enorme kloof tussen de beleidsmakers in de ivoren toren en de praktijk ernaast’, stelt hij. ‘Het zou helpen als de gemeente ook de taal van de ondernemers spreekt.’
‘Er zit een enorme kloof tussen de beleidsmakers in de ivoren toren en de praktijk ernaast’
Zijn undercoveroperatie mislukte omdat hij door de mand viel. Gijs had namelijk geen registratienummer van een marktkraam, waardoor hij er niet doorheen kwam bij de gemeente. Maar dat weerhield hem er niet van om verder onderzoek te doen. Door met ondernemers in gesprek te gaan merkte hij dat de relatie tussen Amsterdamse marktkooplieden en de gemeente al een tijd op gespannen voet staat.
‘Een gevoelig dossier’, vertelt Gijs. ‘Eerst gingen de ondernemers zelf over de herindeling van de markt, nu heeft de gemeente het zo geregeld dat zij beslissen over de plek van de marktkramen.’ Dit is een goed voorbeeld van hoe burgers zich onrechtvaardig behandeld voelen, legt Esther Koster uit. Gijs: ‘De ondernemers snappen de ambtenaren niet, en de ambtenaren de ondernemers niet.’
Door het project zijn de studenten na gaan denken over hun rol als bestuurskundige later. Gilbrano wil de ervaringen meenemen en inzetten als ambtenaar. Gijs op zijn beurt is blij dat hij inzicht heeft gekregen in hoe het eraan toe gaat binnen een gemeente, al ziet hij zichzelf er niet werken later. ‘Ik word liever consultant, omdat ik van aanpakken hou. De gemeente kan toch een log systeem zijn waar het maken van besluiten lang op zich laat wachten.’
