Máxima op de HvA om te praten over verantwoord gebruik van AI
Maja de Goede
Koningin Máxima bracht donderdag een bezoek aan de HvA om met onderzoekers te praten over verantwoord gebruik van kunstmatige intelligentie. Welke ethische vragen brengt AI met zich mee? ‘Datasets bestaan veelal uit gegevens van witte mannen.’
Op de witte betonnen trappen voor het Jacoba Mulderhuis wachten HvA-voorzitter Jopie Nooren en rector Geleyn Meijer donderdagochtend, samen met een groep fotografen, licht gespannen op de komst van koningin Máxima. De koningin is uitgenodigd voor een bezoek aan het expertisecentrum Toegepaste AI, waar onderzoekers bezig zijn met de vraag hoe we kunstmatige intelligentie verantwoord in kunnen zetten zodat het de maatschappij ondersteunt. Het nabootsen van het denkvermogen van de mens kan namelijk ook nadelig uitpakken, hoort Máxima later die ochtend.
Duidelijk verheugd komt Máxima de trappen opgelopen. Ze wordt begeleid door de draaideur om vervolgens, in de centrale lichte hal, honderden studenten aan te treffen die een glimp van haar willen zien. Op de vijfde verdieping wordt de koningin verwelkomd door de directeur van het expertisecentrum, Nanda Piersma.
Of ze koffie wil? ‘Nee, ik ben een echte theedrinker’, zegt Máxima met een grote lach. Samen met Jopie Nooren en Geleyn Meijer praat het viertal achter gesloten deuren over wat de HvA allemaal doet op het gebied van AI.
Máxima wil weten wat precies het verschil is tussen dat wat studenten leren op universiteiten en dat wat studenten leren op hogescholen, als het gaat over kunstmatige intelligentie. Nooren antwoordt: ‘Wij leiden professionals op die AI in de praktijk brengen. Dat verschilt van hoe universiteiten studenten opleiden.’ Geleyn Meijer voegt toe: ‘We kijken naar hoe beroepen een invulling geven aan kunstmatige intelligentie en laten studenten daarmee kennismaken.’
De koningin windt er geen doekjes om en vraagt zich af of en wanneer AI-onderzoekers te ver gaan. Een duidelijke vraag die Nanda Piersma beantwoordt door te zeggen dat de HvA daar continu mee bezig is. Piersma: ‘We kijken bijvoorbeeld naar prototypes en bestuderen wanneer zo’n ontwerp de privacy van mensen schendt.’
Dat doen ze op de HvA onder andere tijdens de master ‘Applied AI’, waarbij studenten ook de risico’s leren van het werken met kunstmatige intelligentie. Hoe belangrijk dat is hoort Máxima even later wanneer ze wordt rondgeleid in een lab op de vierde verdieping.
‘Uitdaging om tijdens het ontwikkelen van AI invulling te geven aan diversiteit en transparantie’
Ultra sensitieve koelkast
Pas afgestudeerde studenten en enkele docenten laten de koningin in het lab zien hoe de samenwerking tussen studenten, onderzoekers en bedrijven kan leiden tot een nieuwe werkwijze voor de praktijk. Zo wordt haar een ultra sensitieve koelkast gepresenteerd die zichzelf kan repareren. Indrukwekkend, vindt Máxima, die na de rondleiding gelijk doorpraat met drie onderzoekers.
AI-lector Pascal Wiggers legt uit dat een gevaar van AI is dat problemen pas aan het licht komen, wanneer software al in gebruik is. Daarnaast is AI vooral in ontwikkeling in de westerse wereld, wat betekent dat er gebruik wordt gemaakt van datasets die wij hier voor handen hebben. ‘Het gevolg is dat datasets veelal bestaan uit de gegevens van witte mannen’, zegt Wiggers. ‘Een kwalijke zaak, en niet ethisch verantwoord bovendien.’
Het is een uitdaging om tijdens het ontwikkelen van AI, invulling te geven aan diversiteit en transparantie, concluderen ook de andere onderzoekers. Het is bijvoorbeeld vereist om te weten of je tegen een mens of een robot praat online. ‘Wat is daarvoor nodig?’, vraagt Máxima zich af. Maatschappelijk en interdisciplinair onderzoek, stelt de groep. ‘Het is belangrijk om zo veel mogelijk verschillende mensen mee te laten denken over dit onderwerp. Niet alleen uit de westerse wereld.’
Missen we de boot?
Máxima wil weten hoe het zit met regels rondom AI, waar bedrijven zich aan moeten houden. Ze ziet een nadeel: als je bedrijven te veel reguleert verstoor je de concurrentie. UvA-hoogleraar Legal Tech, Natali Helberger, ziet dat Europese bedrijven inderdaad staan te springen om aan de slag te gaan met AI, maar in een kramp komen omdat ze door wetgeving tegen veel bureaucratie aanlopen.
Missen we daardoor de boot? Dat is de vraag die de koningin met een volgende groep experts bespreekt. ‘We kunnen niet achterblijven op het gebied van AI’, stelt Stan Kaatee, directeur-generaal van Ministerie van Sociale Zaken. Hij is bang dat China en de Verenigde Staten vooroplopen en Europa het niet bijhoudt. Maar juist daar zit een probleem, zegt Marleen Stikkers, directeur van onderzoeksinstelling Waag en verbonden aan de HvA. ‘We haasten ons’, zegt ze.
Kooplieden
Nanda Piersma stelt als laatste vraag: ‘Is Nederland een actieve partner? Kunnen wij ergens in dit verhaal vooroplopen?’ Máxima, die de hele ochtend aandachtig luistert en meedenkt, vult haar aan: ‘Wat zou onze specialisatie moeten zijn op het gebied van AI?’
Het slotwoord is aan Marleen Stikkers: ‘Er is ruimte voor transparant AI-ondernemerschap dat zich houdt aan de regels. In Nederland voeren we die gesprekken. Bovendien zijn we pragmatisch: we zijn de kooplieden én de dominee. We moeten duidelijk aangeven wat de publieke waarden zijn. Nederland kan daar een grote rol in spelen, omdat we ons ook houden aan die waarden. We zijn betekenisvol binnen de AI-markt als het gaat om juist dit debat.’
Na bijna twee uur zit het bezoek van de koningin erop. Máxima bedankt de onderzoekers en stapt met een vol hoofd weer in haar dienstauto die buiten op haar staat te wachten. Maar, niet voordat ze een paar selfies maakt met misschien wel de programmeurs van de toekomst.
