‘Beste politici, stop de verkwisting van kennis en talent in het hbo’
Christa Romp | Jacob Eikelboom
Jacob Eikelboom is naast overtuigd twijfelaar ook docent bij de opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening. Elke twee weken schrijft hij een column voor HvanA over het verwarrende leven op en rond de hogeschool. Deze keer richt hij zich tot de politiek met een boodschap: ‘Geef docenten zeggenschap over het onderwijs.’
Over een maand mogen we stemmen voor een nieuwe regering. Ik geef mijn stem vaak aan een partij die haar best heeft gedaan om na te denken over de toekomst van het onderwijs. Dit jaar wordt dat lastig. Want onderwijs, laat staan hoger onderwijs, neemt in de partijprogramma’s en in de profileerdrang van politici een minimale plek in.
De meeste partijen blijven hangen in wat clichés in de marge, zoals de rol van het Engels in het onderwijs, het aantal buitenlandse studenten, het bindend studieadvies of het wel of niet ophogen van de basisbeurs. Specifieke aandacht voor het hbo is er niet. Laat staan dat er concrete voorstellen over onderwijs worden genoemd. Een gemiste kans, maar vooral bizar. Als stemmer wil je toch weten wat er met die ruim 11 miljard voor het hoger onderwijs gaat gebeuren?
Mijn vertrekkende collega's als wisselgeld van een vernieuwing: een mooie, maar misselijke metafoor
Een onderwerp dat een plek op de politieke agenda verdient, is wat mij betreft het tegengaan van de verkwisting van kennis, onderwijsmateriaal en talent. Eén van de veroorzakers van dit alles is volgens mij de drang naar onderwijsvernieuwingen, of beter gezegd ‘onderwijsexperimenten’.
De verkwisting die mij het meest raakt is het verlies van onderwijstalent: de studenten en docenten die afhaken. De afgelopen twee jaar heb ik in het proces van een grootschalige onderwijsvernieuwing meer dan vijftien collega’s verloren, op een team van zo’n vijftig docenten. Ik noem het nadrukkelijk verloren, want regelmatig werd (en wordt) er gerouwd om het vertrek van een kundig, bevlogen en ervaren collega.
Sommige van die vertrokken collega’s noemden expliciet de stress en schade die onderwijsvernieuwingen hebben aangericht als reden van vertrek. Voor de buitenwereld werd hun vertrek vaak afgedaan als collateral damage. Bij veranderingen horen slachtoffers. En de studenten? Zij schrijven geen afscheidsspeech. Hun reden van vertrek blijft daarom gissen, maar de aantallen en de klachten over het onderwijs spreken voor zich.
Wees minder met je imago bezig, en meer met je studenten en docenten
Geen enkele bestuurder of politieke partij kan beweren dat deze zorgen nieuw voor hen zijn of slechts incidenten. Behalve dat didactische miskleunen met regelmaat het nieuws haalden, publiceerde recent een groep docenten van verschillende hogescholen een manifest over onderwijsvernieuwing. Dit manifest is aan de leden van de Tweede Kamer aangeboden.
In het manifest doen ze een oproep aan bestuurders en politici om meer verantwoordelijkheid en minder risico’s te nemen bij de drang tot onderwijsvernieuwingen. Dat doen ze aan de hand van zes concrete voorstellen. Bij een van de voorstellen moest ik even slikken. Gebruik docenten niet als wisselgeld. Mijn dierbare collega’s, maar ook mijn gemotiveerde studenten, als wisselgeld bij een vernieuwing. Een mooie, maar misselijke metafoor. De andere vijf voorstellen zijn door hun vanzelfsprekendheid net zo schrijnend.
Het verbaast mij dat niet één politieke partij het lef had om deze aanbevelingen integraal over te nemen. Nou, het kan alsnog. Bij een nieuwe bestuurscultuur waar iedereen de mond van vol heeft, hoort ook het durven terugkomen op je eigen programma.
Die wens om tot een andere bestuurscultuur te komen is een van de grote thema’s komende verkiezingen. We kunnen die wens best uitbreiden naar het onderwijs. Ook daar is het tijd voor verandering. Wees minder bezig met je eigen functie, minder met bestuurslagen, met externe adviseurs, minder met randvoorwaarden, met imago, minder met keurslijven. Wees meer bezig met de essentie van onderwijs, meer met docenten en met studenten.
Beste bestuurders en politici die zich de kwaliteit van hoger onderwijs aantrekken. Ik weet dat u handelt vanuit een goede intentie. Maar dat is helaas niet voldoende. Van een intentie wordt onderwijs niet beter. Geef docenten zeggenschap over onderwijs. Laat hen eens meebepalen of ze wel of geen robuust, flexibel of geïntegreerd onderwijs willen.
Geef ze eens zeggenschap over de hoeveelheid kennis en vaardigheden in het curriculum, over lesuren en werkvormen. En geeft u zelf geen les? Doe dan een stapje opzij als het gaat om de vakinhoud en om didactiek. Doe uw werk samen met docenten en studenten. Kom eens langs in mijn les of bij een collega, praat met studenten en hoor van docenten wat nodig is om tot goed onderwijs te komen. U bent van harte welkom.
