‘Kennis lijkt steeds vaker het slachtoffer van ons streven naar flexibel onderwijs’
Rosa Tromp | Jacob Eikelboom
Jacob Eikelboom is naast overtuigd twijfelaar ook docent bij de opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening. Elke twee weken schrijft hij een column voor HvanA over het verwarrende leven op en rond de hogeschool. Deze keer vraagt hij zich af: hoe belangrijk is kennis voor de HvA?
De HvA profileert zich in interne en externe communicatie als een ‘kennisinstelling’ en niet als een onderwijsinstelling. Die keuze roept bij mij nogal wat vragen op. Het is een woordenkwestie, zal je wellicht denken, wat maakt het uit? Een hoop.
Met de keuze voor kennisinstelling lijken we namelijk te vergeten wat we in de eerste plaats zijn: een hogeschool, een onderwijsinstelling. We dragen het woord school niet voor niets in onze naam. Ook wekt het kiezen voor kennisinstelling de indruk dat kennis een prominentere rol heeft gekregen in het onderwijs. Dat botst echter nogal eens met de dagelijkse onderwijsrealiteit.
Een kennisinstelling? Veel docenten klagen nu juist dat het kennisaspect is teruggebracht tot een minimum
Er zijn een hoop kennisinstellingen en -instituten, die overheden en bedrijven ondersteunen bij vragen over gezondheidszorg, duurzaamheid, cultuur of economie. Dat doet de HvA ook, bijdragen aan het oplossen van obstakels in de samenleving. Ik snap dus waar het vandaan komt, jezelf als kennisinstelling profileren. Maar gummen we met die keuze het onderwijs niet te veel uit?
Een voorbeeld van het uit het oog verliezen van onderwijs op de HvA: de jaarlijkse Kennisparade. Die heette tot een paar jaar terug de Onderwijsconferentie. In die conferenties van de HvA speelden onderwijs en docenten een prominente rol, met als één van de hoogtepunten de verkiezing voor docent van het jaar. In de laatste versie van de Kennisparade kwam ik in het programma het woord onderwijs en docent amper meer tegen.
Door het woord onderwijs wél nadrukkelijk te gebruiken in je communicatie, geef je een signaal af dat we bij de HvA bezig zijn met het opleiden van mensen. Dat we door middel van onderwijs een bijdrage leveren aan kansengelijkheid, persoonlijke ontwikkeling en ja: juist ook aan de ontwikkeling van kennis. Kennis is zinloos zonder de mensen die ermee aan slag gaan. Kennis zit op de bagagedrager van het onderwijs, kennis is niet de bestuurder. Dat zijn docenten en onderzoekers, samen met studenten.
Laten we trots zijn op wat we zijn bij de HvA: een onderwijsinstelling met liefde voor kennis
Het gebruik van het woord kennisinstelling heeft überhaupt iets geks, gezien de recente keuzes die gemaakt zijn in onderwijsvernieuwingen op de HvA. Kennis lijkt namelijk in toenemende mate het slachtoffer van het streven van de HvA naar ‘flexibel’ en ‘robuust’ onderwijs. Veel docenten van opleidingen die werken met omvangrijke, praktijkgerichte onderwijseenheden – zoals bij opleidingen als Creative Business en Communicatie en mijn eigen opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening – klagen nu juist dat het kennisaspect in het curriculum is teruggebracht tot een minimum.
In het onderwijs zélf lijkt kennis soms juist een vies woord geworden. In het nieuwe onderwijs staat kennis namelijk voornamelijk in dienst van praktijkopdrachten. Studenten verzamelen zelfstandig kennis als ze daar zelf de urgentie voor voelen, is de gedachte. Bij mijn opleiding betekende dat bijvoorbeeld dat vakken met basiskennis over recht, onderzoek, methodiek en taal verdwenen uit het curriculum. De kennis uit die vakken werd niet meer apart, maar geïntegreerd aangeboden en getoetst in een omvangrijke opdracht. Na twee jaar onderwijs op deze nieuwe manier blijkt veel kennis echter noodzakelijk om goed onderwijs te kunnen geven.
Het ideaalbeeld van de student die zelf kennis vergaart, is denk ik iets te utopisch. Docenten die zich zorgen maken over het niveau van de opleiding hebben ervoor gezorgd dat kennis in mijn opleiding weer iets nadrukkelijker een plek krijgt in het curriculum. Maar schraal is het nog steeds. Met dergelijke keuzes zijn onze studenten als ze straks afgestudeerd zijn eerder praktisch dan theoretisch geschoold.
Ik pleit zeker niet voor kennis om de kennis, we heten niet voor niets beroepsonderwijs. Maar kennis kan je goed inzetten om studenten uit te dagen om tot abstract denken en vergezichten te komen. En die inzichten openen deuren naar oplossingen voor praktische problemen. Pas als je alle uithoeken van de ruimte kent, kan je die ruimte inrichten.
Kennis en onderwijs zijn dikke vrienden, een conflict zal het nooit worden tussen die twee. Kennis is dan ook een noodzakelijk onderdeel van onderwijs, en dat is de essentie van een hogeschool. Laten we dus trots zijn op wat we zijn bij de HvA: een onderwijsinstelling met liefde voor kennis.
