Staat de democratie van de Hogeschool van Amsterdam onder druk?
Sage Sealey
Studenten die niet stemmen, een lastig te vinden studentassessor en een hoge werkdruk bij de opleidingscommissies: het loopt al jaren niet soepel op de HvA op het gebied van de medezeggenschap. Wat betekent dat voor de democratie van de hogeschool?
Honderdzeventigduizend euro per jaar tot en met 2025. Dat is wat de Hogeschool van Amsterdam extra gaat krijgen van het kabinet om de problemen bij de medezeggenschap op te lossen. Geen gemakkelijke taak, want de problemen zijn talrijk en bovendien niet nieuw.
Een kleine opsomming. Studenten vinden die lid willen worden van de CMR, is niet eenvoudig. Daarnaast stemt bij de verkiezingen de afgelopen jaren slechts zo’n twee procent van de studenten. In 2022 stemde bovendien slechts een derde van de medewerkers – de laagste opkomst ooit. Daar kwam nog bij dat er dit jaar lange tijd geen student te vinden was voor de functie van studentassessor, die direct het College van Bestuur (CvB) adviseert.
Dat is zorgelijk, want zowel de studentassessor als CMR-leden kunnen invloed hebben op het HvA-beleid. Ze hebben instemmingsrecht over waar het geld aan verdeeld wordt en kunnen meedenken over de koers van de hogeschool.
Nieuwe ronde, nieuwe kansen?
Deze week is het werven van studenten voor de medezeggenschap begonnen, maar het is maar de vraag of het dit jaar meer oplevert dan afgelopen jaren. Wat betekent toch deze desinteresse? Functioneert de democratie van de hogeschool nog wel goed, en zo nee, hoe moet en kan het beter?
Wie kijkt naar bovenstaande punten kan niet anders dan concluderen dat het met de ‘kleine democratie’ op de hogeschool niet goed is gesteld. ‘Het is een landelijke trend dat de medezeggenschap minder in de spotlight staat bij hogescholen’, schrijft de medezeggenschap zelf in november op de site van de HvA.
Dat erkent ook Jerke van der Woerdt. Hij is afdelingshoofd Studentbetrokkenheid en vorig jaar door het CvB gevraagd samen met de medezeggenschap een plan te maken om dit te verbeteren. ‘De HvA heeft nog niet zo’n uitgesproken visie over de medezeggenschap en de meerwaarde ervan. Dit plan moet daar verandering in brengen.’
‘Het onderwerp medezeggenschap komt als er verkiezingen zijn ineens uit de lucht vallen’
Waarom is democratie op de hogeschool eigenlijk zo belangrijk? ‘Het antwoord op die vraag is hetzelfde op de vraag waarom elke democratie belangrijk is’, aldus Van der Woerdt. ‘Om te zorgen dat de mensen over wie je beslissingen maakt, zelf ook inspraak hebben. Onze medewerkers en studenten zijn hoogopgeleid en professionals die verstand hebben van zaken, en die vaak heel goed weten wanneer dingen wel of niet werken. Je moet gek zijn om die kennis niet naar binnen te halen en te laten groeien. Het is zo’n rijkdom.’
Pijnlijk
De HvA staat met deze problemen niet alleen. Ook bij andere hogescholen en universiteiten is het over het algemeen een klein drama als het gaat over de opkomst bij CMR-verkiezingen. De politiek heeft in 2015 na de bezetting van het Maagdenhuis bij de UvA een nieuwe wet ingevoerd die meer inspraak, verantwoordelijkheid en rechten mogelijk maakten. Maar dat heeft er niet automatisch toe geleid dat de medezeggenschap populairder is geworden.
Sterker nog, het is, zoals het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO) half februari al op Radio 1 zei, code rood. ‘Met name na corona is het aantal studenten dat stemt nog meer gedaald’, zegt voorzitter Terri van der Velden in de uitzending. ‘Waar je een paar jaar geleden op sommige instellingen de 20 procent nog haalde, hebben we nu cijfers van twee of drie procent. Dat is echt pijnlijk om te zien.’
Het was het afgelopen jaar dubbel negatief, zegt Van der Woerdt. ‘De nasleep van corona én de betrokkenheid die sowieso was afgenomen. De verkiezingen waren al niet populair.’ Schrikbarend, noemt ook Bestuurskundestudent Tim van der Berg (23) de opkomstcijfers bij de HvA. Hij is lid van de opleidingscommissie en werkt bij Studentenzaken.
‘Het is inderdaad een trend van de laatste jaren, die lage opkomst. De politieke sfeer in Nederland is sowieso dat mensen meer inspraak willen, veel schreeuwen en zeggen te willen acteren, maar als ze de mogelijkheid wordt geboden om te stemmen, ze niet van dit recht gebruikmaken. Zo is het in het klein ook op de hogescholen.’
‘Een opkomst van tien procent moeten we wel kunnen halen’
Gemiste kans
Op welke manier kan de medezeggenschap de spotlights veroveren? Daar hebben Van der Woerdt en Tim verschillende ideeën over. Het begint met name met zichtbaarheid. Wie de pagina’s van bijvoorbeeld de opleidingscommissies bekijkt, ziet veelal verouderde informatie staan.
Maar dat niet alleen: de medezeggenschap moet juist ook offline zichtbaarder worden. ‘Het onderwerp medezeggenschap komt als er verkiezingen zijn ineens uit de lucht vallen’, zegt Van der Woerdt. ‘Enerzijds is dat goed, want dat is het moment om iets te zeggen over medezeggenschap. Maar aan de andere kant ook een gemiste kans om het niet eerder te doen.’
Daar sluit Tim zich bij aan. ‘Het zou mooi zijn als de verkiezingen, voor zowel de CMR, de deelraden en de opleidingscommissies beter worden gepromoot. Bijvoorbeeld dat een docent, projectcoach of SLB’er er een paar minuten in zijn les aan wijdt. We moeten het onderwerp naar de studenten toebrengen. Tien procent opkomst moeten we wel kunnen halen. Het is nog zo ver weg voor studenten. Een politicus gaat in verkiezingstijd ook bij de burgers langs om een praatje te maken. De medezeggenschap moet dat zelf ook meer gaan doen.’
Ook zou er zelf iets veranderd kunnen worden bij de manier waarop de medezeggenschap nu is georganiseerd. ‘We zijn een instemmend orgaan’, aldus Tim. ‘Het zou mooi zijn als we dan niet drie dagen van tevoren iets doorgestuurd krijgen waarmee we moeten instemmen.’
Gemeenschap
Tot slot speelt er nog een ander probleem. Het vertrouwen in de medezeggenschap is niet om over naar huis te schrijven. Uit het meest recente medewerkersonderzoek uit 2021 scoort de vraag of de belangen van de medewerkers goed behartigd worden slechts een mager zesje. Van studenten ontbreken dergelijke cijfers, maar het is de vraag of dit veel anders zal zijn. De studentenpopulatie verandert en ververst om de paar jaar, waardoor binding lastig is.
Of zoals Hessel Nieuwelink het verwoordt: ‘Het is lastig om de HvA als hele gemeenschap te zien.’ Nieuwelink is Lector Burgerschapsonderwijs en doet onder meer onderzoek naar jongeren en democratie. ‘Het is een beetje zoals de EU: we voelen ons wel Amsterdammer, Fries of Nederlander, maar niet Europeaan. Studenten verbinden zich dus eerder aan een opleiding dan aan de HvA. Daarom vind ik het des te zorgelijk als studenten zich niet betrokken voelen bij de opleidingscommissies. De opleiding en de kwaliteit ervan heeft direct consequenties voor ze. Dan zou je meer betrokkenheid verwachten.’
‘We vragen nogal wat’
Hoe kun je die betrokkenheid vanuit de studenten dan toch bewerkstelligen? ‘Laat zien dat hun stem ertoe doet en dat er ook echt iets gebeurt met de feedback van studenten’, stelt Nieuwelink. ‘Je moet ze laten voelen dat ze helpen een gemeenschap te creëren, waar ze een rol in spelen.’
Tegelijkertijd, zegt Nieuwelink, is de geringe politieke betrokkenheid een thema van alle jaren. ‘Je moet dat enigszins relativeren. In mijn tijd werd er ook al bezorgd gesproken over het gebrek aan betrokkenheid van jongeren. We stellen tegenwoordig nogal wat eisen. Ik heb vroeger drie studies kunnen doen, waar ik acht jaar over heb gedaan. Dat kan nu niet meer, wordt onwenselijk gevonden en is te duur bovendien. Dus kijk ook naar de context van de betrokkenheid: er gaat institutioneel iets niet goed.’
Het risico is dat studeren een soort transactie wordt, zegt Nieuwelink, waarbij studenten enkel doen wat van ze verwacht wordt: het halen van vakken en een diploma binnen de gestelde termijn. ‘Als je spreekt over transactie, heb je het ook minder snel over een gemeenschap. Ons onderwijsmodel is neoliberaal bepaald. Studenten moeten hun module halen en binnen een jaar hun propedeuse. Als je ze behandelt als consument, krijg je transacties, maar geen gemeenschap.’
‘Medezeggenschap voelt nu als een gedateerd mechanisme. Terwijl er in de jaren ’60 zo hard voor is gevochten’
Swipe-o-cratie
En dat is toch jammer, vindt Jerke van der Woerdt, afdelingshoofd Studentbetrokkenheid. ‘Medezeggenschap voelt nu als een gedateerd mechanisme. Terwijl er in de jaren ’60 zo hard voor is gevochten. Nu is het gek dat het niet lukt meer mensen enthousiast te krijgen.’
Hij vraagt zich soms of er geen betere, moderne manieren zijn om input te krijgen van de gemeenschap op de besluitvorming van de HvA. ‘Bijvoorbeeld een Swipe-o-cratie, waarin bijvoorbeeld iedereen in de ochtend een stelling ontvangt op zijn telefoon, en waar je naar links of rechts kunt swipen als je het er mee eens bent. Ik zag ook al een voorbeeld dat je een peuk kunt uitdrukken in een bak links of rechts. Of we organiseren meer townhall-meetings, zoals in de VS. Het zijn misschien een beetje maffe voorbeelden, maar ik wil ermee zeggen dat er wellicht nog veel andere manieren zijn om input mee te nemen.’
