Mening: Gebruik meer ervaringsdeskundigen in de zorg
Toen Tara stageliep in de Forensische Zorg, vielen haar twee dingen op. Ten eerste het personeelstekort, maar ook: het gebrek aan ervaringsdeskundigen. Dat moet anders, stelt Tara in deze opinie: ‘Tijd dat we gebruik gaan maken van middelen die recht voor onze neus liggen.’
Tijdens mijn afstudeerstage en bij het schrijven van mijn afstudeeronderzoek voor mijn studie Social Work kwam ik erachter dat ik iets miste in de forensische verslavingszorg: ervaringsdeskundigen. Mensen die hetzelfde hebben meegemaakt, kunnen cliënten op een net andere manier helpen. Bovendien zouden ervaringsdeskundigen kunnen helpen het personeelstekort op te lossen.
Wanneer ik op de afdeling kwam keek ik direct naar het bord waar het personeelsrooster op stond geschreven. Bijna elke dag weer waren namen in het rood doorgestreept. Collega’s waren kort- en langdurig ziek. Met personeelstekort en een hoge werkdruk voor het blijvende personeel als gevolg. Ik vroeg me af of dit ook anders kon en besloot mijn scriptie eraan te wijden. Daaruit bleek dat er een groep over het hoofd wordt gezien waar cliënten veel baat bij hebben: ervaringsdeskundigen. Zij helpen cliënten met kennis van binnenuit omdat ze in hetzelfde schuitje hebben gezeten en de stappen naar herstel zelf al hebben doorlopen.
De forensische zorgsector is nou eenmaal niet voor iedereen weggelegd, bleek uit mijn ervaringen
Allereerst: de forensische zorg is bedoeld voor mensen die kampen met psychische of psychiatrische aandoeningen, wat vaak gepaard gaat met een verslavingsproblematiek. Daarbij zijn ze in aanraking gekomen met justitie wegens het plegen van delicten. Gezien vanuit mijn eigen ervaring binnen het werkveld gaat dit gedrag vaak gepaard met de verslavingsproblematiek om de verslaving te kunnen bekostigen. Het doel van forensische zorg is terugval te voorkomen.
Op mijn stage bestond het team uit collega’s met diverse achtergronden, met een afgeronde mbo-, hbo-, of wo-opleiding. Maar theoretische kennis is niet de enige vaardigheid die je moet kunnen beheersen om binnen de forensische zorgsector cliënten te kunnen ondersteunen. Het is immers een zwaar vak waarbij verschillende sociale vaardigheden noodzakelijk zijn.
De forensische zorgsector is nou eenmaal niet voor iedereen weggelegd, bleek ook uit mijn ervaringen in mijn stageperiode. Veel collega’s vielen uit en vertrokken. Er moet veel gerapporteerd worden om risico’s op tijd te kunnen signaleren. Maar wat kan het personeel opschrijven als zij geen tijd hebben om op de afdeling te kunnen staan en zorg te dragen voor de cliënten?
De werkdruk is voelbaar,
iedereen doet zijn best.
Regelzaken worden opgepakt,
maar hoe zit het met de rest?
Personeelstekort,
niet meer weg te denken in de zorg.
Vragen zij zich niet af,
is het wel de kwaliteit die ik nu waarborg?
Gejuich voor een aantal politici,
zij zetten de eerste stap.
Er wordt nog weinig actie op ondernomen,
dit vraagstuk is toch geen grap?
Onze opdracht is helder,
iedereen die het ziet maar
waarom bundelen wij onze krachten niet?
Samen staan we sterker,
kunnen we de wereld aan.
Laten we personeelstekort, werkdruk en
slechte kwaliteit van zorg
tegengaan.
Dit gedicht schreef Tara van Eldik als onderdeel van haar afstudeeronderzoek.
De overheid heeft meerdere pogingen gedaan om de forensische zorg in een goed daglicht te zetten, bijvoorbeeld door campagnes om aan meer personeel te komen. Maar wanneer de zorgsector om meer waardering en een salarisverhoging vraagt, lopen politici weg uit de Tweede Kamer en geeft de maatschappij geen gehoor. Zien we dan niet de grote gevolgen van het personeelstekort? Of gaat het echt alleen om het vullen van bedden en het toe-eigenen van geld? Is dit dan de maatschappij waar we in willen leven?
Ik begon me tijdens mijn stage af te vragen of er geen andere manier is om aan personeel te komen. Op de HvA is er de opleiding Ad ervaringsdeskundigheid Zorg en Welzijn. Hieruit worden mensen opgeleid om vanuit hun eigen, persoonlijke ervaring andere mensen te gaan helpen. Vanuit die gedachte én het feit dat ik dagelijks werd geconfronteerd met het personeelstekort was ik verbaasd te zien dat er binnen de zorg alleen nog niet of nauwelijks wordt samengewerkt met ervaringsdeskundigen.
En dus besloot ik er tijdens mijn afstudeeronderzoek nog dieper in te duiken. Ik sprak met verschillende ervaringsdeskundigen. Waren zij net als vele zorgprofessionals gedemotiveerd? En was er misschien geen animo om binnen de forensische zorgsector aan de slag te gaan? Nee, zo bleek. Die motivatie was er juist wel. Bovendien kunnen ervaringsdeskundigen, zo vertelden ze mij, vaak een ingang vinden waar andere zorgprofessionals dat niet kunnen omdat zij als geen ander aanvoelen waar een cliënt het over heeft.
We kunnen het niet alleen, samen staan we sterker
Het is nog niet zo gewoon om ervaringsdeskundigen in te zetten. Hierdoor blijven organisaties terughoudend. En dat terwijl de politiek ook groot voorstander is van de inzet van ervaringsdeskundigen. In 2019 werd een motie aangenomen om de inzetbaarheid van deze deskundigen te vergroten, met maar liefst 130 stemmen voor.
Het wordt tijd dat we gebruik gaan maken van de middelen die recht voor onze neus liggen. Met de inzet van ervaringsdeskundigen kunnen we hopelijk het personeelstekort en daardoor de werkdruk omlaag helpen, maar kunnen we ook kwalitatief goede zorg bieden aan onze cliënten: soms is boekenkennis alleen niet genoeg. Om dit doel te bereiken moeten we het vraagstuk op maatschappelijk niveau zichtbaar proberen te maken zodat zorginstellingen en organisaties geprikkeld worden hier wat mee te doen, wat begint bij het delen van dit opiniestuk. We kunnen het niet alleen, samen staan we sterker.
Tara van Eldik is vierdejaarsstudent Social Work bij de Hogeschool van Amsterdam.