‘Bereid studenten beter voor op sociaal werk in achterstandswijken’
Daniël Rommens | Een straatbeeld uit Geuzenveld, vlakbij de Buurtwinkel voor Onderwijs, Onderzoek en Talentontwikkeling (HvA).
De sociaal werker van de toekomst moet in de moeilijkste omstandigheden kunnen werken, vindt lector stedelijk sociaal werken Lex Veldboer. ‘If I can make it there, I’ll make it anywhere.’
De verschillen in Amsterdam, dat volgens sommigen ooit een toonbeeld van rechtvaardigheid was, groeien. Dat levert in de achterstandswijken problemen op. Amsterdam gaat volgens lector Een lector zet praktijkgericht onderzoek op naar vraagstukken die leven bij het bedrijfsleven of in de maatschappij.Veldboer steeds meer lijken op andere grote steden in de wereld.
Was Amsterdam dan zo bijzonder?
‘Ik gaf in mijn tijd als socioloog bij de Universiteit van Amsterdam weleens rondleidingen aan buitenlandse sociologen in onze achterstandswijken. Ze vroegen mij dan: “Waar zijn de pistolen, de drank en de gevechten?” Zij vonden onze achterstandswijken toen heel erg meevallen.
‘Nu lijken onze achterstandswijken wat het aantal problemen betreft meer op de wijken van andere grote steden. Amsterdam scoorde in een onderzoek in 2006 nog goed op punten als democratie en discriminatie en werd daarom gezien als een goede stad, in tegenstelling tot veel andere metropolen in de wereld.’
'Sjiek en sjofel zitten steeds minder in dezelfde wijk'
Wat is er veranderd?
‘Er is steeds meer concurrentie op de woningmarkt. Er zijn minder sociale woningen, en huur- en koopwoningen zijn minder vaak samen in één wijk te vinden. In de Amsterdamse wijken vindt op hoog tempo gentrificatie plaats.
Dat betekent dat de wijken als het ware opgewaardeerd worden. Gentrificatie is geen nieuw fenomeen, alleen is het snelle tempo nieuw en worden mensen met lage inkomens de stad uit gedreven. Je ziet dat veel rijke mensen in het centrum wonen en mensen met lagere inkomens daarbuiten. Sjiek en sjofel zitten steeds minder in dezelfde wijk.’
Wat merkt de sociaal werker hiervan?
‘Er speelt een combinatie van problemen in de slechtere wijken. Een voorbeeld hiervan is dat er bijzondere doelgroepen in de wijk terecht komen, zoals voormalige dak- en thuislozen. Mede hierdoor is er een hoge werkdruk bij de sociaal werkers: zij moeten al die problemen maar zien te verwerken.’
‘Bij andere beroepen in achterstandswijken, zoals huisartsen, is dit een bekend probleem. Maar artsen krijgen daarom in achterstandswijken meer tijd per patiënt, dat is bij sociaal werkers niet het geval. Of je nou in de Pijp werkt of in Geuzenveld, de beschikbare tijd per persoon is even lang. Daarnaast is het voor sociaal werkers lastig om sommige allochtone groepen te bereiken. Vaak staan die groepen terughoudend tegenover sociaal werk. Bijvoorbeeld als er gesproken wordt over overgewicht, dan voelt dat voor hen snel als een verwijt.’
'Denk aan de liedtekst van Frank Sinatra: If I can make it there, I’ll make it anywhere'
Wat is de rol van sociaal werkers in deze verandering?
‘Ik vind het heel belangrijk dat sociaal werkers weten wat er in de stad gebeurt en wat ze kunnen verwachten. Daarom moeten we sociaal werkers voorbereiden om in de moeilijkste omstandigheden te kunnen werken. Denk aan de liedtekst van Frank Sinatra: If I can make it there, I’ll make it anywhere. Dat zou het uitgangspunt moeten zijn.’
'Toch wil ik ook eerlijk zijn over de reikwijdte van sociaal werk. Tijdens de opleiding werken we met literatuur waarin staat dat sociaal werkers een grote verandering kunnen bewerkstelligen, dat zij bijvoorbeeld mensenrechten kunnen veranderen.
Die literatuur bestaat uit Obama-achtige uitspraken over sociaal werkers die de hele samenleving kunnen veranderen. Ik denk dat de sociaal werker een bescheidener rol heeft. Evengoed kun je dan een heleboel doen, en voor sommige mensen het verschil maken. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat iemand naar een fietsles gaat of iets dergelijks. Dat is een kleiner effect, maar niet minder waardevol.’
Is er binnen de HvA genoeg aandacht voor probleemwijken?
‘Binnen de masteropleidingen Social Work en Urban Management is er wel aandacht voor deze wijken, maar die aandacht is versnipperd. Ook mist er wat wij een sociologisch denkraam noemen. Daarmee bedoel ik dat veel van het onderwijs op een individueel niveau is: sociaal werkers die een cliënt met een probleem ondersteunen. We trainen de studenten nog te weinig om te kijken naar wat steden en wijken voor individuele mensen betekenen.’
‘We zijn druk bezig om meer aandacht voor probleemwijken te integreren in het studieprogramma, bijvoorbeeld bij de nieuwe bacheloropleiding Social Work. Stedelijke uitdagingen zoals probleemwijken gaan de leidraad vormen voor deze opleiding. Daarnaast is er binnen de HvA veel aandacht voor zogeheten smart city-ideeën. Ik ben benieuwd of die slimme oplossingen de stad ook socialer maken, want dat is niet per definitie zo. Ik zou dat debat weleens willen opporren.’
