Wie was de vrouw naar wie het Tania Leonhuis is vernoemd?
Iris Schellingerhout | Nicolaes Tulphuis (NTH) & Tania Leonhuis (TLH)
Studenten verpleegkunde lopen dagelijks door het Tania Leonhuis, dat met het Nicolaes Tulphuis in Amsterdam Zuidoost de gezondheidscampus vormt. Maar wie was Tania Leon eigenlijk? Een profiel van een lesbische, zwarte feminist ‘met wie je onbedaarlijk kon lachen’.
‘The first thing you do is forget that I’m Black. Second, you must never forget that I’m Black.’ Met deze openingszinnen schreef Tania Leon begin jaren tachtig een ‘Open brief aan witte mensen’. Het zijn de eerste regels uit het gedicht ‘For the white person who wants to be my friend’ van de Amerikaanse dichteres Pat Parker.
De strofe zegt iets over wie Tania Leon (1945 - 1996) was. Leon was namelijk een activist en bovenal een zwarte lesbische feminist. De ene strijd sloot de andere niet uit, vond ze. In een interview met Zuidelijk Afrika Nieuws zegt Leon in 1982: ‘Als je tegen racisme bent, dan moet je ook met antisemitisme bezig zijn en met de onderdrukking van homoseksuelen.’
Leon werd geboren in Wellington, Zuid-Afrika, in een gezin met negen kinderen. Ze groeide op in de zwarte middenklasse, op het platteland. Haar vader, Frank Leon, werkte in een fabriek en opende later een viswinkel. Elizabeth Sampson, de moeder van Leon, was huisbediende.
Apartheidsregime
In eerste instantie volgde Tania Leon een opleiding tot lerares. Veel keus om iets anders te worden was er niet: haar meeste broers en zussen deden dezelfde opleiding. Begin jaren zeventig besloot ze Zuid-Afrika te verlaten. Dat is ook het moment waarop Leon zichzelf ‘Tania’ is gaan noemen. Haar echte naam? Ruth Naomi Leon. Maar ze wilde weg van het apartheidsregime en als lesbienne in alle openheid kunnen leven.
Tania kwam terecht in Nederland, Amsterdam, waar ze begon aan een opleiding verpleegkunde aan de Vrije Universiteit. Op dat moment leefde ze samen met andere studenten verpleegkunde in studentencomplex Uilenstede, waar nu nog altijd veel studenten wonen. Ze bleef in het Amsterdam UMC werken en specialiseerde zich als verloskundige en gynaecoloog.
Begin jaren tachtig trok ze meer naar de maatschappelijke gezondheidszorg. Leon werd wijkverpleegkundige. Het was in die tijd dat ze meer leerde over het feminisme en zich bewust werd van haar positie als zwarte vrouw in Nederland. Ze werd lid van de Anti-Apartheids Beweging Nederland en richtte een studiefonds op voor zwarte vrouwen uit Zuid-Afrika.
Binnen de overwegend witte, lesbische scene werd ze als zwarte vrouw niet gehoord
Samen met Marjan Sax en Dorelies Kraakman bedacht Leon Stichting Mama Cash, waarmee ze vrouwen hielp met het opzetten van kleinschalige initiatieven. En even daarna stichtte ze, samen met Gloria Wekker, José Maas en Tieneke Sumter, Sister Outsider. Een organisatie voor zwarte lesbiennes. Ze organiseerden discussieavonden omdat ze binnen de overwegend witte, lesbische scene als zwarte vrouw niet werden gehoord.
Onbedaarlijk lachen
Op 15 augustus 1996 stierf Tania Leon op 51-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker. Ze was een activist met een goed gevoel voor humor. Zo beschrijft vriendin Marja Vuijsje haar in haar boek, ‘Oude dozen, een min of meer feministische leesgeschiedenis’ uit 2018. Vuijsje was goed bevriend met Leon. ‘Tania bezat een uitzonderlijk talent voor vriendschap. Door haar voelde je je op een prettige manier gezien en gewaardeerd, ze was wars van kwaadsappig geroddel, en je kon onbedaarlijk met haar lachen, ook om de verkramptheden van feministen die bang waren over “minderheden” iets verkeerds te zeggen’, schrijft Vuijsje.
Tania Leon heeft nooit geweten dat een deel van de gezondheidscampus van de HvA naar haar is vernoemd. In Zuidoost, waar Leon als wijkverpleegkundige werkte, worden studenten nu opgeleid voor de gezondheidszorg. En, wie weet, ook wel geïnspireerd door het verhaal van deze bijzondere vrouw.
Bronnen: Atria - Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis; Het Huygens Instituut; Tania Leon Studiefonds; ‘Ik strijd als zwarte feministe’ : Interview met Tania Leon. In: Zuidelijk Afrika Nieuws. (1982); Oude dozen, een min of meer feministische leesgeschiedenis, door Marja Vuijsje (Atlas Contact 2018).
