Raúl rommelt – en denkt na over het vlindereffect
Daniël Rommens
Raúl Inzaurralde is SIS-specialist op de HvA. Naast die zeer opgeruimde kantoorbaan rommelt hij wat aan in het leven en daarover schrijft hij voor HvanA. Deze week ziet hij hoe kleine handelingen soms grote gevolgen kunnen hebben.
De vleugels van een vlinder in Brazilië kunnen maanden later een tornado veroorzaken in Texas. Dit noemt de wiskundige Edward Lorenz het vlindereffect: een schijnbaar onbeduidende gebeurtenis kan onoverzienbare gevolgen hebben. Dit effect heb ik zelf kunnen ontdekken in mijn baan als SIS-specialist.
In mijn werk heb ik geleerd om te werken in een geoliede machine die niet op de automatische piloot mag draaien, namelijk het onderwijsbureau. We voeren kleine administratieve handelingen uit, maar deze kunnen grote gevolgen hebben voor collega’s, studenten en docenten. We moeten het grotere geheel steeds voor ogen hebben, zonder onze individuele taken te veronachtzamen. Onze grootste opgave is het behouden van deze balans.
De mogelijkheid van het vlindereffect zou volgens de wiskundige Lorenz een eigenschap zijn van zogenaamde ‘chaotische’ systemen, zoals de beurshandel en de atmosfeer. Waarom zou dit niet ook kunnen gelden voor de internationale politiek, de luchthaven Schiphol, of de HvA? Een druk op de knop en de Derde Wereldoorlog breekt uit; een dagje staken en het luchtverkeer raakt in de knoop; een administratieve fout en je studie ligt overhoop.
‘Het is goed om er soms bij stil te staan dat we meer invloed op onze omgeving hebben dan we vermoeden’
Het vlindereffect kan natuurlijk ook positieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld als het de orde verstoord van een systeem dat corrupt is. ‘Verzet begint niet met grote woorden maar met kleine daden’, schreef Remco Campert met betrekking tot de Duitse bezetting.
In ieder geval is het goed om er soms bij stil te staan dat we meer invloed op onze omgeving hebben dan we vermoeden. Dit betekent dat we vaak vrijer zijn dan we beseffen, maar ook dat we meer verantwoordelijkheid dragen voor onze daden dan we denken. Aan beide moeten we af en toe worden herinnerd, zoals op vier en vijf mei.
De afgelopen jaren hebben we aan den lijve ondervonden hoe het gedrag van een individu gevolgen kan hebben voor ontelbare anderen. Als we daarvan niet hebben geleerd dat een klein gebaar een wereld van verschil maakt, zullen we de chaotische systemen die we liefhebben niet kunnen bewaren; de vrede, de democratie, de aarde.
Bewust van wat een vlindereffect kan veroorzaken, en wat ervoor nodig is om het een halt toe te roepen, zullen we zo secuur te werk moeten gaan als een medewerker van het onderwijsbureau. Als een droog hoestje van een vleermuis al een pandemie kan veroorzaken, dan moeten we constant stilstaan bij wat we doen, waarom we het doen en hoe we het doen.
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, in chaotische systemen waaraan van alles schort. Bovendien kunnen we nooit helemaal de gevolgen van onze daden overzien. We kunnen hoogstens proberen onze intenties zuiver te houden. Hopelijk kan het geven van het goede voorbeeld in het ene chaotische systeem, een positief vlindereffect hebben op het andere.
