Als jouw naaktfoto ineens online staat, wie is er dan schuldig?
Tero Vesalainen, iStock
Is er een pikante foto van je uitgelekt? Dan had je die zelf maar niet moeten sturen. Dat is volgens onderzoek van Hogeschool Inholland nog vaak de gedachte onder hbo-studenten. De gevolgen van ‘exposen’ kunnen vooral voor vrouwelijke studenten met een migratieachtergrond schadelijk zijn.
Een naaktfoto is zo gemaakt en verstuurd. Want sexting – het digitaal uitwisselen van seksuele beelden van elkaar – leidt in steeds meer gevallen tot exposen – het verspreiden van (naakt)beelden om de geportretteerde ten schande te maken. Die laatste trend is zorgelijk, blijkt uit onderzoek van Hogeschool Inholland. Deskundigen roepen daarin op om exposen onder ‘high impact crime’Dit zijn type misdaden die grote invloed hebben op het leven van slachtoffers, zoals woninginbraken en overvallen. te laten vallen, zodat slachtoffers zich gesteund voelen, en de politie meer prioriteit geeft aan dit type misdaad.
De aanleiding van het onderzoek Exposen Exposed was een stroom nieuwsberichten in 2018, over hoe in vertrouwen gestuurde naaktfoto’s werden gedeeld op social media om de geprotretteerden te ‘exposen’ - tot schande te maken. Het onderzoek werd gedaan door twee lectoraten (Publiek Vertrouwen in Veiligheid en Diversiteitsvraagstukken) van Hogeschool Inholland. Daarin werden onder meer experts, hbo-professionals en ruim tachtig studenten van meerdere hogescholen uit de randstad geïnterviewd, ook van de HvA.
Zo’n digitale schandpaal is natuurlijk voor iedereen kwalijk, maar kan voor vrouwen uit zogenoemde schaamteculturen invloed hebben op de rest van hun leven. Zodra er bijvoorbeeld een naaktfoto uitlekt, riskeeren zij verstoten te worden uit de familie en kan het hun kans op een respectabele huwelijkspartner verkleinen. Vrouwelijke studenten met broers wijzen ook op het risico van eerwraak.
Impact
Om die impact in kaart te brengen, hebben onderzoekers van Inholland 82 studenten, met name van Turkse, Marokkaanse en Hindoestaanse afkomst, geïnterviewd. Het gaat om studenten verspreid over hogescholen in de randstad, ook studenten van de HvA.
‘Het grootste gevolg is dat het bij je familie terechtkomt. Mijn familie zou hier echt kapot van zijn’, vertelt een 24-jarige vrouw van Marokkaanse afkomst in het onderzoek. Een 19-jarige Marokkaanse man zegt dat je ‘als vrouw niks waard bent’ wanneer een foto uitlekt. ‘Als dit met mijn zusje zou gebeuren, dan denk ik dat ik het contact met haar zou beëindigen.’
Stuur dan een mail naar kyrie@folia.nl. We gaan graag (eventueel anoniem) met je in gesprek om dieper in te gaan op dit onderwerp voor een vervolgartikel.
Slachtoffer
Niemand van de geïnterviewden is slachtoffer van exposen, maar kennen wel anderen die het hebben meegemaakt. Dat illustreert een vrouwelijke student met een voorbeeld van haar basisschool, toen een Marokkaans meisje gepest werd nadat haar vriend haar naaktfoto had verspreid. ‘Op school had iedereen het erover. Er werd gezegd dat ze een hoer is en dat het onbegrijpelijk is dat je dat stuurt terwijl je een hoofddoek draagt. Leerlingen vonden het allemaal haar eigen schuld.’
Tijdens de interviews wijzen studenten vaker met beschuldigende vinger naar het slachtoffer. De meerderheid veroordeelt exposen, maar schildert slachtoffers toch af als ‘dom’ en ‘naïef’: ze hadden beter moeten weten, en nooit naaktfoto’s moeten sturen. In het onderzoek kenmerken experts dat als ‘victim blaming’. Volgens hen een gevaarlijke ontwikkeling: het belemmert slachtoffers om hulp te zoeken, waardoor daders ongestraft blijven. Als exposen als high impact crime wordt erkend geeft dat een signaal aan de slachtoffers: het is niet jullie schuld, maar die van de dader.
‘Op school werd gezegd dat het onbegrijpelijk is dat je een naaktfoto stuurt terwijl je een hoofddoek draagt’
Wat moet er gebeuren? Vrijwel alle studenten zijn voorstander van maatregelen. Zij denken aan voorlichting over exposen en de mogelijke gevolgen. Volgens hen zou dat moeten beginnen met seksuele voorlichting op de basisschool, zodat er op de middelbare school meer aandacht kan zijn voor de risico’s van sexting en exposen. ‘Waar je eerder uitleg kreeg over tampons, maandverband en condooms, zou nu ook een telefoon in het rijtje moeten. De telefoon is namelijk nu ook belangrijk in seksualiteit’, zo zegt een 23-jarige student van Nederlandse afkomst.
Geïnterviewde medewerkers van hogescholen opperen trainingen voor decanen en vertrouwenspersonen, zodat zij dit soort problemen kunnen herkennen. Studenten zien dat juist als risicovol. Zij vrezen dat hun ouders dan worden ingelicht. Ook merken ze een grote afstand tussen hen en hbo-medewerkers.
Exposen Exposed is het eerste deel van het onderzoek van Inholland. Op basis van deze uitslagen willen de onderzoekers een tweede deel starten, waarin er met verschillende partijen gekeken wordt naar een aanpak en beleid tegen exposen.
