Als jij als eerste van je familie gaat studeren: ‘Ik had nog nooit in een tram gezeten’
Daniël Rommens | Deelnemers van Tune In, met links Oliwia Dlugos.
Wat als niemand in je omgeving heeft gestudeerd? Dan schiet de HvA te hulp met een stoomcursus voor studenten die als eerste in hun familie naar het hoger onderwijs gaan. ‘Met Tune In leggen we verborgen verwachtingen bloot.’
Oud-student Dick Kwakman – heldere ogen, nuchtere blik – staat voor een collegezaal nieuwe studenten. Hoe hij zijn eerste dagen op de HvA heeft ervaren? Dick lacht en schudt zijn hoofd, als hij terugdenkt aan de keuze die zijn leven ingrijpend veranderde.
Bouw
Want de toekomst van Dick zag er aanvankelijk heel anders uit. De Volendammer zou net als zijn vrienden de bouw ingaan. Het logo voor zijn bedrijf was al onderweg, toen hij op een dag – en daarna steeds vaker – beschadigingen op zijn handen ontdekte. Een hardnekkige allergie voor het bouwmateriaal, zo bleek. En de dokter velde een genadeloos oordeel: die carrière in de bouw kon hij wel vergeten.
Ga dan maar studeren, had zijn vader gezegd. Een optie die Dick zelf nooit had overwogen. Noodgedwongen schreef hij zich in voor de Lerarenopleiding Engels op de HvA, en was daarmee de eerste in zijn familie die naar het hoger onderwijs ging.
Aanpassen
En nu is hij terug. Ruim vijftien jaar later spreekt hij voor tientallen startende studenten die zich in een vergelijkbare situatie bevinden. Allemaal zogenoemde ‘eerstegeneratiestudenten’, die het opleidingspatroon in hun familie doorbreken.
‘In Volendam kende iedereen elkaar, dus alleen het concept voorstellen was al nieuw voor mij’
‘Alles was nieuw’, vertelt Dick. ‘Als 21-jarige voelde ik me al heel wat, maar buiten Volendam moest ik me behoorlijk aanpassen. Ik had zelfs nog nooit met het openbaar vervoer gereisd. Toen mijn eerste schooldag naderde, hadden mensen me verteld: ‘‘Dick, waar je ook instapt op Amsterdam Centraal, de metro brengt je in drie haltes altijd naar Weesperplein’’. Maar euh, dat was niet zo toen ik uitstapte. Tja, bleek ik helemaal niet in de metro te zitten, maar in de tram.’
Verwachtingen
De studenten lachen om de anekdote. Het verhaal van Dick is één van de onderdelen van Tune In, deze week. Het driedaagse programma, van het lectoraat Kansrijke schoolloopbanen in een diverse stad, is een handreiking aan eerstegeneratiestudenten om beter aan te sluiten op de cultuur en de codes van het hbo. Ze leren bijvoorbeeld welk taalgebruik gangbaar is, hoe je efficiënt een studieboek leest en waar je terecht kunt voor hulp.
‘Met Tune In leggen we de verborgen verwachtingen bloot die het hbo aan studenten stelt’, vertelt Fiona Veraa, docent-onderzoeker en initiatiefnemer van het programma. ‘Door het gebrek aan ervaringsdeskundigen in hun omgeving, hebben deze studenten vaker moeite om hun weg te vinden in het hbo. Zo ligt het studieuitval iets hoger onder deze groep en switchen zij vaker van opleiding in het eerste jaar.’ Geschat wordt dat landelijk ruim 40 procent van de hbo’ers eerstegeneratiestudent is.
De HvA is de eerste hogeschool met zo’n programma. Zeventig studenten hebben zich aangemeld: onder meer mbo’ers die doorstromen, vluchtelingen en middelbare scholieren die net zijn geslaagd.
De 18-jarige Oliwia Dlugos start met de opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening. ‘Ik vind het wel spannend om te beginnen, maar ik voel me na deze workshops meer gerustgesteld. Thuis spreek ik bijvoorbeeld Pools, waardoor Nederlands schrijven soms verwarrend is. Ik weet nu dat je als student kosteloos hulp kunt krijgen als je moeite hebt met de Nederlandse taal.’
Voorstelrondjes
Dat taal een belemmering kan zijn, herkent oud-student Dick als geen ander. Als Volendammer was hij gewend om in dialect te praten. En dan moet je net op het hbo belanden, waar voorstelrondjes aan de orde van de dag zijn.
‘In Volendam kende iedereen elkaar, dus dat hele concept was al nieuw voor mij. De eerste keer dat mij werd gevraagd om me voor te stellen, heb ik zonder iets te zeggen de klas verlaten. Ik sprak geen woord Nederlands en was niet in staat om mezelf te presenteren. ‘‘Kan ik niet gewoon alsnog stukadoor worden’’, dacht ik. Maar uiteindelijk besloot ik mezelf bijeen te rapen en het maar gewoon te doen.’
Het duurde zeker een jaar voordat Dick zich begon thuis te voelen. Later bracht hij voor zijn studie verplicht een periode door in het Britse Wolverhampton. ‘Vol heimwee ging ik die kant op. Het regende daar hele dagen, maar de sfeer was geweldig. Ik maakte nieuwe vrienden, had daar een fantastische tijd. Eenmaal terug had de heimwee zich omgedraaid: de simpele jongen verlangde nu naar Engeland. Mijn blik was verruimd.’
Dick volgde na zijn bachelor een master op de HvA en haalde daarmee zijn eerstegraads bevoegdheid.Die heb je nodig om les te mogen geven in het bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Inmiddels werkt hij als docent Engels op het Don Bosco College in Volendam. ‘Soms maak ik havo- of vwo-leerlingen mee die stoer roepen dat ze gewoon de bouw in gaan. Nou, dan heb ik nog wel een leuk verhaal voor ze, haha. Als je de kans hebt om te studeren, moet je dat gewoon doen. Eerst je diploma halen. Punt uit.’
HvanA maakt deze week allerlei verhalen over de introductieweek op de HvA, én we staan met een mobiele studio op de HvA Experience op donderdag 29 augustus. Wil je alles weten over de introductie? Klik dan hier. (Deze berichten worden in de loop van de week aangevuld.)
