Hoe is het om te leven met autisme? Een pleidooi voor duidelijkheid
Kyrie Stuij
Je ziet het niet aan de buitenkant, maar grote kans dat je ooit te maken krijgt met mensen met autisme. Hoe beleven zij de wereld? Tien HvA’ers leerden het woensdag bij het zogenoemde autismebelevingscircuit van platform Limitless.
De opdracht lijkt simpel. Deelnemers hebben een prent in handen: een getekend stadsbeeld met toeterende auto’s, mensen die kriskras door elkaar lopen, overstekende honden, bouwvakkers, ramenlappers en valpartijen. In het midden het karakter Louis. En ergens, in al deze drukte, ligt zijn portemonnee. Aan de HvA’ers de taak die op te sporen.
Een zucht en een lach na een paar minuten geconcentreerd zoeken. ‘Dit is een onmogelijke opgave’, zegt Willem Baumfalk, decaan van de faculteit Business & Economie. De groep stemt in. Het is een gezelschap van studenten, docenten, decanen en managers. Ze zijn door Limitless, het platform voor studenten met een functiebeperking, uitgenodigd om tijdens deze Autismeweek zich in te leven in de leefwereld van mensen met autisme.
‘Weet iedereen hoe een portemonnee eruit ziet?’ Veerle Vantorre, van de organisatie Autisme Centraal, schiet te hulp met een afbeelding. We blijken te zoeken naar een ouderwets model. Het type beurs dat alleen je oma nog gebruikt. ‘Ah!’, klinkt dan verheugd. Willem heeft ’m gevonden en gauw volgen anderen.
Context
De opdracht geeft aan hoe belangrijk volledige informatie is. Zonder de afbeelding van de portemonnee was de opdracht duidelijk trager gegaan. Dat geldt nog meer voor mensen met autisme, die ondanks hun karakter of intelligentie, moeite hebben met het zien van de context: het grotere geheel.
‘Bij zoekopdrachten zakt de moed ze soms echt in de schoenen’, vertelt Veerle. ‘Jullie zullen je portemonnee misschien op de grond of op een andere logische plek zoeken. Mensen met autisme denken niet op die manier. Zij scannen de gehele ruimte. Een zoekopdracht wordt zo een onmogelijke opdracht.’
‘Stel je eens voor wat het doet met je zelfbeeld als je iets continu niet begrijpt’
Docent Frank Busweiler (Forensisch Onderzoek) herkent dat in zijn werk. ‘Bij sommige studenten merk ik dat het lastig is om tot de kern te komen. Dan focussen ze zich zo op de randzaken dat ze het overzicht verliezen’. De manier van denken van mensen met en zonder autisme verschilt zo sterk, dat het soms lastig is elkaar te begrijpen. Mensen zonder autisme zijn geneigd opdrachten of vragen makkelijker te maken, terwijl dat volgens Veerle nou juist niet de oplossing is.
Duidelijk
‘Er is een groot verschil tussen makkelijk en duidelijk’, benadrukt Veerle. Een zaak die haar na aan het hart ligt. ‘Stel je eens voor wat het doet met je zelfbeeld als je iets continu niet begrijpt. Zelfs nadat de opdracht al makkelijker is gemaakt. We zijn heel erg gewend om te communiceren met het idee dat onze gesprekspartner genoeg heeft aan een paar woorden. Uitspraken als ‘doe je best’, ‘begin maar’ of ‘stop ermee’ zijn ontzettend verwarrend voor mensen met autisme. Wáármee moet ik stoppen? Wáár moet ik aan beginnen?’
Het verschil in denkwijze maakt Veerle duidelijk met opdrachten. Bijvoorbeeld een puzzel die gelegd moet worden op basis van de vorm, in plaats van de afbeelding die op het voorbeeld staat. Een foto die je alleen op detailniveau kunt waarnemen en plaatjes bij samengestelde woorden – voetbaltafel, kijkcijfers, handtas – die inzichtelijk maken hoe het is om heel letterlijk te denken. En wie nooit een mop heeft moeten navertellen terwijl je op een wiebelig kussen staat en er keiharde muziek in je oren klinkt, kent de ware definitie van overprikkeld zijn niet.
‘Wat kun je nou doen om informatie beter te laten landen?’, vraagt studentdecaan Janine Minheere, die in haar werk regelmatig te maken heeft met studenten met een functiebeperking. Volgens Veerle kun je verwarring nooit helemaal voorkomen. Maar rustpauzes en regelmatig de vraag stellen of het nog duidelijk is, kan helpen. ‘Realiseer je dat iemand met autisme meer moeite moet doen om te begrijpen wat je zegt.’
Duidelijkheid
Karin Wit, hoofd Onderwijsbureau van de faculteit Business & Economie, merkt na de opdrachten op hoe zwaar sociale activiteiten voor sommige mensen met autisme moet zijn. ‘Maar je vraagt iemand wel mee omdat je niemand wil buitensluiten.’ De oplossing sluit aan bij het pleidooi voor duidelijkheid dat vaker tijdens de bijeenkomst klinkt. ‘Vraag: Wil je mee naar de borrel of niet? Als iemand nee zegt, vraag dan of hij een ander voorstel heeft. Vermijd uitspraken als ‘niks moet hè, alles mag’. We mogen best duidelijkere aanwijzingen geven.’
