Vergeet dat condoom en die banaan. Zo geef jij als docent de beste seksles
iStock (bewerking HvanA)
Het is geen vak maar misschien wel de belangrijkste les die je als docent moet geven: seksuele opvoeding. Hoe doe je dat nou goed? Docent Chris Kremer en onderzoeker Mirjam Walpot helpen je op weg.
Twee vijfjarige jongetjes die tongzoenen op het schoolplein. Twaalfjarige meisjes die elkaar in ondergoed strelen in de kleedkamer. Of twee kleuters die je komen vertellen dat ze ‘seks’ hebben gehad.
Allemaal voorbeelden uit de praktijk. Want of je nou lesgeeft op een basisschool, mentor bent op een middelbare school of Engels geeft: seksualiteit kom je als leraar op de onverwachtste momenten tegen.
Chris Kremer is HvA-docent pedagogiek en leert aankomende docenten hoe zij seksualiteit in de klas bespreekbaar maken. Mirjam Walpot is onderzoeker bij het lectoraat ‘Kwaliteit en Effectiviteit in de Zorg voor Jeugd’ en doet onderzoek naar seksuele opvoeding in onderwijs en jeugdhulp.
Wensen en grenzen
‘Veel docenten schieten in de angstmodus als ze bij kinderen seksueel gedrag zien, omdat ze hun eigen ideeën over seks projecteren op kinderen,’ zegt Chris. Want jongens van vijf die tongen, dat kan toch niet normaal zijn?
‘Seksuele opvoeding begint al op de commode,’ zegt Chris. In het onderwijs ligt de focus volgens Mirjam en Chris vooral op veilig seks hebben: hoe doe je een condoom om en hoe voorkom je soa’s en zwangerschappen?
‘Uitzoeken waar je grenzen liggen en wat jij verwacht van een liefdesrelatie leer je alleen offline’
Maar seksuele opvoeding is veel breder, het gaat om lichamelijk en emotioneel genot. ‘Het gaat over intimiteit, vertrouwen en leren je eigen wensen en grenzen aan te geven,’ zegt Mirjam. En daar heb jij als aankomend docent een cruciale rol in, die verder gaat dan een condoom over een banaan rollen tijdens de biologieles.
Mirjam: ‘Zeker in dit online tijdperk lijken volwassenen te denken: die kinderen hebben online toch al alles gezien en ze weten wel hoe het werkt, dat hoeven wij niet meer uit te leggen. Maar uitzoeken waar je grenzen liggen en wat jij verwacht van een liefdesrelatie leer je alleen offline.’
Maar in dat offline leven speelt schaamte nog steeds een grote rol. ‘Zowel ouders als docenten mijden het onderwerp,’ vertelt Mirjam. ‘Omdat ze bang zijn voor ongemakkelijkheid, of omdat ze simpelweg geen idee hebben hoe ze moeten reageren op bijvoorbeeld sexting, iets wat ze zelf nooit hebben meegemaakt,’ volgens Chris.
Die schaamte is volgens Chris toegenomen. ‘De aankomend docenten die ik spreek zijn preutser dan vroeger. Ze willen allemaal een monogame relatie, vergeven hun partner geen slippertje en zijn doodstil als ik het onderwerp porno aansnijd.’
Dat is ook op middelbare scholen terug te zien, waar seksuele voorlichting soms zelfs wordt uitbesteed aan een stichting. ‘Mensen van buitenaf worden dan ingevlogen voor een voorlichting. Maar in één dag bouw je geen band op met leerlingen. Ze zullen zich dan niet vrij voelen om over seksualiteit te praten,’ zegt Chris.
Het is belangrijk dat jij als docent ook weet wat jouw eigen normen en waarden op seksueel gebied zijn
Temptation Island
Hoe stap je dan toch over die drempel als jonge docent? ‘Het belangrijkste is een veilige sfeer creëren in de klas,’ vindt Chris. ‘Dat betekent niet dat je op alle vragen een antwoord moet hebben, maar optreedt als gespreksleider tussen leerlingen.’
Een goede manier om seksualiteit te bespreken is een actuele gebeurtenis te nemen. ‘Vraag bijvoorbeeld eens: “wie heeft Temptation Island gezien, en zou jij daaraan meedoen?” Dat dwingt jongeren tot nadenken: vind ik monogaam zijn belangrijk, en wat verwacht ik van een relatie?
Voordat je die vragen aan je leerlingen stelt is het belangrijk dat jij als docent ook weet wat jouw normen en waarden op seksueel gebied zijn. Hoe denk je bijvoorbeeld over abortus, homoseksualiteit en seks voor het huwelijk? En ben je in staat die overtuigingen ondergeschikt te maken als een leerling jou in vertrouwen vertelt dat hij of zij homoseksueel is? Mirjam: ‘Als je dat niet kunt, moet je jezelf echt afvragen of je wel als docent of pedagoog aan het werk kan gaan’.
Vertel hoe jij over seksualiteit denkt om een voorbeeldfiguur te zijn, maar maak het ondergeschikt tijdens discussies in de klas, adviseert Mirjam. Die balans helpt ook om met een nieuwsgierige en open houding te reageren op je leerlingen. Om vragen te stellen in plaats van in de kramp te schieten en te denken: ik moet ingrijpen!
Want hebben twee vijfjarige kleuters echt seks gehad? Als je doorvraagt hoe dan precies, blijkt dat ze met hun kleren aan op elkaar hebben gelegen. Omdat papa en mama hebben verteld dat dat is hoe seks werkt.
Toch is het goed om waakzaam te zijn. Want wat doe je als je vermoedt dat een leerling seksueel misbruikt wordt of zelf over andermans grenzen gaat? ‘Realiseer je dat je nooit alleen bent, en bespreek je vermoedens altijd met mededocenten,’ adviseert Mirjam. ‘Én ga meteen in gesprek met het vermoedelijke slachtoffer om te kijken of er professionele hulp nodig is,’ vult Chris aan. ‘Hoe sneller dat gebeurt, hoe groter de kans dat een trauma goed verwerkt kan worden.’
