Binnenkijken in een écht lichaam: ‘Wil jij de hersenen even?’
Daniël Rommens | Beeld ter illustratie
Waarom anatomieles uit een boek, als je bij de buren ook echte organen aan kunt raken? Vijftien HvA-studenten Verpleegkunde mochten op excursie naar de snijzaal van het Amsterdam UMC. Daar liggen overledenen die hun lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap.
De contouren van de drie mensen die onder het witte zeil liggen, zijn duidelijk zichtbaar. Een steriel ogende en koude ruimte is het decor van een middag echte anatomieles. Ingeklemd tussen twee bedekte lichamen moet Lysanne Darthuizen (30, Verpleegkunde) even slikken. ‘Dit is wel een besefmomentje, dat ik hier tussen doden zit.’
‘Tijdens de opleiding Verpleegkunde zie je alles wat in het menselijk lichaam zit niet in het echt. Alleen in een boek’
Toch wilde Lysanne dolgraag mee met de excursie van Studievereniging Venae naar de snijzaal van het Amsterdam UMC in Zuidoost, pal naast het HvA-gebouw van de Faculteit Gezondheid. ‘Ik ben zo nieuwsgierig hoe een lichaam er vanbinnen uitziet. Tijdens de opleiding Verpleegkunde zie je alles wat in het menselijk lichaam zit niet in het echt. Alleen in een boek.’ Lysanne heeft tijdens haar stages wel eens met overledenen te maken. ‘Als verpleegkundige moet je zo’n persoon toonbaar maken en bijvoorbeeld infusen en katheters verwijderen. Maar hoe het er vanbinnen uitziet, geen idee.’
Dat gaat geneeskundestudent Arjen Meewisse laten zien. Hij heet de groep welkom en drukt de studenten op het hart met respect om te gaan met de lichamen. ‘Het is heel bijzonder dat mensen hun lichaam aan de wetenschap nalaten. Geen mobieltjes en foto’s en met respect omgaan met de onderdelen van het lichaam.’
Iedereen moet een schort en handschoenen aantrekken. ‘Wij levenden zijn veel viezer dat deze lichamen. De preparaten, zoals je deze lichamen noemt, zijn helemaal schoon en worden gekoeld bewaard. Maar als wij ze met blote handen aanraken begint het binnen de korste keren te rotten door alle bacteriën,’ vertelt hij.
Mercedes-logo
De spanning is om te snijden als Arjen aanstalten maakt de lichamen te laten zien. Als Arjen het zeil van het eerste lichaam trekt roept een van de studenten verschrikt: ‘Hij heeft zijn sieraden nog om!’ Iedereen lacht en Arjen stelt haar gerust. ‘Nee hoor, dat is een stukje metaal met een nummer, daaraan kunnen wij de onderdelen van het lichaam herkennen. Wij hangen dus geen kaartje aan iemands teen, zoals je bij CSI op tv ziet.’
Het lichaam is een beetje geel van kleur. De huid is verrassend slap en her en der is nog wat haar te zien. ‘Het is veel plastischer dan ik dacht,’ zegt Dagmar Oldenkamp (22, Verpleegkunde). ‘Je ziet echt dat de ziel weg is, dat het geen levend mens meer is.’
Arjen opent de in tweeën gesneden borstkas en schuift de huid aan de kant. Hij haalt het losgesneden hart uit de borstkas. Hij draait het orgaan ter grootte van een hand rond zodat iedereen het goed kan zien. ‘De hartkleppen hebben een beetje de vorm van een Mercedes-logo.’ Vlak bij het hart liggen de longen los in de borstkas. Arjen wijst op de kleine zwarte stipjes. ‘Zo zien je longen eruit als je je hele leven in de stad woont. En als je er nog bij rookt kunnen je longer lichter en slapper worden, een beetje zoals een leeggelopen plastic zakje.’
Kerstdiner
Als Arjen bij het tweede lichaam de darmen omhoog houdt, vallen de monden van alle studenten open. ‘Je kunt er bijna mee touwtjespringen, zo lang zijn ze,’ zegt een van de studenten verbijsterd. ‘Daarom maken we ze na het overlijden ook niet schoon,’ vertelt Arjen. ‘Dan ben je dagen bezig. Duw maar eens op de darm, dan voel je dat er nog etensresten en ontlasting in zitten.’
‘De hersenen zijn denk ik twee kilo zwaar en voelen als rubber’
Arjen laat zien op welke verschillende manieren de maag verkleind kan worden bij mensen met extreem overgewicht. ‘Een van de manieren is een maagband, die je met een klein knopje op je buik aan kunt draaien.’ ‘Handig als je niet teveel wilt eten tijdens het kerstdiner,’ zegt een van de studenten lachend.
‘Willen jullie de hersenen even vasthouden?’, vraagt Arjen. Hij haalt een plastic emmer tevoorschijn. ‘Hele en halve hersenen,’ vermeldt het etiket. ‘De hersenen en lichamen worden in steriel water bewaard, om ze goed te houden,’ vertelt hij. Hij laat de hersenen rondgaan in de groep. ‘De hersenen zijn denk ik twee kilo zwaar en voelen als rubber,’ vindt Dagmar. Dagmar en Lysanne zijn het na afloop roerend eens over het brein van Arjen: ‘Hij heeft echt een megabrein, hij weet zo veel.’
‘Super interessant,’ vat Lysanne de middag samen. ‘En ik kan nu als verpleegkundige beter meedenken met de artsen over wat er mis is met patiënten, omdat ik er een beter beeld bij heb.’ Maar of ze zelf na haar dood haar lichaam aan de wetenschap zou schenken? ‘Ik ben nog niet bezig met de dood. Maar ik wil wel dat mijn familie mijn hele lichaam kan begraven of cremeren.’
