Voorzitter HvA over bezuinigingen: ‘Wat het kabinet nu doet, is erg onverstandig’
Nina Bakker | CvB-voorzitter Jopie Nooren in het Wibauthuis
De HvA staat voor grote bezuinigingen, maar wat gaan studenten en medewerkers daar precies van merken? En kan de HvA haar ambities wel blijven waarmaken? Een gesprek met collegevoorzitter Jopie Nooren over de ‘onzekere tijd’ die aanbreekt: ‘Voorlopig wil ik het niet over gedwongen ontslagen hebben.’
Nooren glimlacht even als ze de vraag krijgt. Geen zorgen, verzekert ze: er zal de komende jaren heus nog ruimte zijn voor een gezellige borrel of inspirerend congres op de Hogeschool van Amsterdam. ‘We zijn een financieel gezonde organisatie’, nuanceert ze de situatie.
Maar dat het allemaal wat kariger wordt, is duidelijk. De cijfers zijn nu bekend: in 2025 is er 37 miljoen euro minder te besteden. Faculteiten zullen fors de hand op de knip moeten houden. ‘Een grote opening van het studiejaar aan het IJ, zo’n feest zit er even niet meer in.’
Dat er een tijd van krimp aanbreekt, heeft Nooren niet zo verrast. Al langer weet ze dat het aantal studenten terug zal lopen. ‘En er zijn altijd periodes van groei en krimp. We komen uit een periode waarin we misschien wat makkelijker het geld konden uitgeven, nu breekt een tijd aan waarin we steeds kritisch moeten kijken: kan het nog wel?’
De reden? Het aantal studenten dat in het hbo verwacht wordt, loopt harder terug dan verwacht. ‘En dan heeft het kabinet ook nog aangekondigd honderden miljoenen euro’s te bezuinigen op onderwijs en onderzoek.’
Inmiddels is duidelijk dat de HvA alleen al in 2025 ruim 37 miljoen euro gaat bezuinigen. In april had oud-CvB-lid Hanneke Reuling het nog over 25 miljoen euro in vier jaar tijd. Waarom liep het bedrag ineens zo op?
‘Bij het opstellen van de begroting voor 2024 was er nog redelijk optimisme bij de faculteiten over hoeveel studenten er zouden binnenkomen. Ik denk dat Hanneke, toen ze met jullie sprak, zich nog baseerde op die oude schattingen van eind december.’
‘Maar toen kwam de voorjaarsnota en werd het aantal verwachte studenten in het hoger onderwijs nog verder naar beneden bijgesteld. We krijgen daardoor minder geld van het Rijk, zo’n negen miljoen euro. Bovendien hebben we besloten om onze risicoreserve terug te brengen naar de oorspronkelijke twee procent om mogelijke tegenvallers op te kunnen vangen.’
Als je kijkt naar de verwachte studentaantallen, moet de HvA in de jaren na 2025 nog eens tientallen miljoenen euro’s gaan bezuinigen.
‘Ja, dat klopt. Er zit best veel druk op ons. Laat duidelijk zijn, het wordt een forse opdracht voor alle faculteiten, diensten en staven. We hebben nu al te maken met studentdalingen en dat loopt mogelijk verder op. In de herfst, als het aantal eerstejaars en herinschrijvers bekend is, hebben we een beter beeld.’
Wat betekent het in de praktijk? Trekt de HvA de stekker uit bepaalde opleidingen?
‘Je ziet nu al dat we daarin kleinere beslissingen moeten nemen, zoals over welke opleidingen nog door kunnen. Ik noem als voorbeeld even de masteropleiding Critical Care: daar heeft de faculteit heel veel energie in gestopt, maar we kunnen niet een master in de lucht houden waar maar een paar studenten zich voor hebben aangemeld.’
‘Het doet pijn, maar bij opleidingen moeten we nu eenmaal kritische afwegingen gaan maken’
‘Het doet pijn, zulke beslissingen, maar we moeten nu eenmaal kritische afwegingen maken. In het geval van opleidingen kan dat betekenen: criteria stellen. Je kijkt bijvoorbeeld naar het minimale aantal deelnemers dat je nodig hebt om een studie te starten.’
De bezuinigingen zijn niet voorbij na 2025, daar komt het wel op neer. Het gaat om ‘structurele effecten’, aldus Nooren. Dat vraagt om moeilijke beslissingen, maar ook efficiëntie. Ook is duidelijk dat van honderden tijdelijke of externe medewerkers het contract niet wordt verlengd.
Wat niet meehelpt, zijn de aanstaande bezuinigingen die het kabinet-Schoof wil doorvoeren. Nooren wijst er meerdere keren op tijdens het interview dat we in haar kantoor houden: veel van wat de HvA kan en wil doen, is maar net afhankelijk van wat de partijen ervoor over hebben.
‘We mogen er nu wel vanuit gaan dat dit kabinet geen impuls gaat geven aan het hoger onderwijs. Hoe het zal gaan met het inperken van het aantal internationale studenten, is ook nog niet zeker. En dan staat er ook nog eens een bezuiniging te wachten op onderzoek.’
Wat zegt u tegen die partijen?
‘Ik vind het dom. Nou ja, laat ik het netjes zeggen: ik vind het onverstandig. Want als je kijkt naar de rol die wij spelen, dragen we op allerlei manieren bij aan belangrijke doelstellingen die Nederland zich heeft gesteld.’
‘Als je kijkt hoe wij als HvA bijdragen met ons onderwijs en onderzoek, dan vind ik het slecht dat je daarop wilt bezuinigen’
‘Dan heb ik het niet alleen over de tekorten in onderwijs en zorg die we helpen te dichten, met de mensen die we opleiden. Het gaat ook over het praktijkgericht onderzoek dat we doen. Naar het verduurzamen van de woningbouw, het creëren van schoon water in de haven, de impact van AI, noem maar op. Dan vind ik het slecht passen dat je daar als kabinet tegen zegt: dáár hebben we de komende jaren een stuk minder van nodig.’
Hetzelfde geldt voor de aangekondigde langstudeerboete?
‘Ja. Met zo’n maatregel ontmoedig je studenten om te studeren. Hoe erg is het dat je als student iets langer over je opleiding doet? Natuurlijk respecteer ik iedere politieke keus en snap ik het als je iets slimmer wilt organiseren. Maar de afspraak die we twee jaar geleden maakten was: we geven rust aan de sector. Nu breken ze het akkoord weer open en wordt er fors bezuinigd. Dan denk ik wel: hoe betrouwbaar is die politiek?’
(tekst van interview loopt door)
De langstudeerboete houdt veel studenten bezig. Wat gaan zij verder eigenlijk merken van de bezuinigingen aan de HvA?
‘Eerlijk gezegd denk ik dat de huidige studenten er best weinig van zullen merken. Ze zullen helaas zien dat een aantal jonge docenten moet vertrekken. En ik denk ook dat ze af en toe zullen merken dat het wat ‘slimmer’ georganiseerd is in de opleidingen.’
Die term valt vaker. Wat wil dat nou toch zeggen, ‘slimmer’?
‘Dat je wat vaker met twee of drie groepen studenten die coaching krijgen bij elkaar komt te zitten, bijvoorbeeld. Het aantal studenten per docent is de afgelopen jaren gedaald, de kans zit erin dat je de komende jaren weer af en toe in grotere groepen komt te werken. De uiteindelijke invulling daarvan is echter aan de opleidingen zelf, niet aan mij.’
Studenten merken het ook buiten de klas. De opening van het hogeschooljaar, komende augustus, wordt een stuk soberder.
‘Zeker. Er is minder geld voor sociale activiteiten. Dat zijn wel allemaal van die zaken waaraan studenten het zullen gaan merken. Wat betreft de opening van het hogeschooljaar voor medewerkers vond ik het ook niet passend om met deze bezuinigingen – en de gevolgen daarvan – naar het Muziekgebouw aan het IJ te gaan en daar een groot feest ervan te maken.’
De HvA moet prioriteiten stellen, klinkt het. De vraag is alleen wel: komen allerlei ambities die de HvA zich heeft gesteld daarmee niet in gevaar?
‘Wat betreft onze ambities op het gebied van duurzaamheid denk ik dat het wel meevalt. Als we efficiënter met ons gebouwgebruik omgaan, bijvoorbeeld, kan dat juist een positieve invloed hebben op ons energiegebruik.’
Veel mensen met tijdelijk contract moeten vertrekken – en dat heeft invloed op diversiteit HvA
‘Maar als het gaat om diversiteit en inclusie, maken we ons wel zorgen. We willen veel investeren in zaken als inclusief werven. Of het inclusief maken van het curriculum. Dat staat nu onder druk. En er zal afscheid genomen worden van veel mensen met tijdelijke contracten. Dat zijn in verhouding nou juist vaak mensen die een diversere achtergrond hebben.’
U heeft het erover dat veel tijdelijke contracten niet zullen worden verlengd. Komen gedwongen ontslagen ook in zicht op de HvA?
‘Nee, nu nog niet. Het zal, nogmaals, heel erg afhangen van wat de politiek doet, van hoeveel inschrijvingen we hebben in september en het natuurlijk verloop van mensen in onze organisatie. Maar ik vind het nu nog veel te vroeg om hier grote uitspraken over te doen.’
We willen u wel vragen nog even vooruit te kijken. Maakt u zich weleens zorgen over de financiële toekomst van de HvA?
‘Nee. Eigenlijk niet. Nogmaals: we zijn een financieel gezonde organisatie. En we hebben nog genoeg interventies voorhanden om dat ook te blijven. Er zijn straks minder studenten, dus kunnen we het werk ook met minder mensen doen. Maar vergeet niet: we hebben vaker slechte tijden gehad. En wat mooi is, is dat ik nu al zie dat mensen overal in deze organisatie bereid zijn de uitdaging op zich te nemen en hun verantwoordelijkheid meteen op te pakken.’
Gewijzigd op 4 juli, 19.40 uur: In een eerdere versie stond dat bepaalde lerarenopleidingen zouden samenwerken omwille van efficiëntie. Daarvan is geen sprake.
