Waarom je als student op de HvA steeds minder tentamens krijgt

Als student aan de HvA krijg je steeds minder tentamens voor je kiezen. Dat blijkt uit een rondgang van HvanA langs de voltijd bacheloropleidingen. Maar waarom precies? Scheelt dat nakijktijd, of zijn er andere voordelen? ‘De toetsdruk voor studenten was te hoog, maar er waren ook financiële drijfveren.’

Wie net is begonnen aan een opleiding weet het misschien niet, maar het hbo is de afgelopen jaren flink veranderd. Bij veel opleidingen is de rol van docent veranderd in coach, is de vakinhoud aangepast en ook de manier van beoordelen. Maar hoe zit het eigenlijk met het aantal toetsen dat je maakt?

De redactie van HvanA wilde hierover weleens wat meer weten en deed een rondgang langs opleidingen van de HvA. Van de 32 voltijd bacheloropleidingen die reageerden op onze enquête, stellen er 24 dat het aantal toetsen de afgelopen jaren inderdaad is verminderd (zie extra uitleg onderaan artikel).

Sterker nog: bij sommige opleidingen, zoals de studie Fysiotherapie, krijg je als student helemaal geen verplichte kennistoetsen meer. Studenten werken daar volledig met portfolio’s. Waar komen dit soort ontwikkelingen precies vandaan, en is de nieuwe manier van beoordelen ook echt een verbetering?

Uit de gratie?
De hbo-student van nu wordt anders beoordeeld dan pak ‘m beet tien jaar geleden. Zo krijgt ‘formatief beoordelen’ nu vaak de voorkeur, waarbij studenten tijdens de les, aan de hand van het coachen van een docent, naar een hoger niveau moeten worden getild.

Het aantal ‘summatieve toetsen’, waarbij je met een cijfer prestatiegericht meet of studenten de opgedane lesstof inderdaad beheersen, is juist ingedamd. Overigens geven vijftien opleidingen ook aan dat de scriptie is, of binnenkort wordt, vervangen door een ander soort eindopdracht.

De reden? Sommige opleidingsmanagers reageren dat je hier als student op de lange termijn meer aan overhoudt. Ze geloven niet meer zo in de waarde van ‘ouderwetse’ kennistoetsen, waarmee je alleen maar op een bepaald ‘moment’ test of de student de stof in het snotje heeft. In de woorden van Gudo Nollen, opleidingsmanager Bedrijfskunde: ‘Wat dat betreft leer je niet zo veel van kennistoetsen. Dan blijft het toch vaak een kwestie van zweten, weten, vergeten.’

Grote blokken
Maar logistiek heeft ook een rol gespeeld. Ruim de helft van de opleidingen die reageren, laat weten dat ze de afgelopen jaren minder vakken per blok zijn gaan aanbieden. Vaak volg je nog maar een vak per acht weken, in plaats van meerdere kleine vakken met elk een toets, zoals ouderejaarsstudenten van de HvA misschien nog wel zullen weten.

‘Studenten hadden te maken met een overkill aan tentamens, en moesten soms nog herkansen voor een paar puntjes’

Minder vakken, minder tentamens: het zijn manieren geweest om de tijd zo effectief mogelijk te besteden. Zoals Pao Lin Oei, opleidingsmanager HRM zegt: ‘Onze tijd is uiterst beperkt, we zien dat we relatief veel tijd kwijt zijn aan toetsen en de tijd die we steken in nakijken is relatief hoog. Vandaar dat we liever formatief beoordelen. Dat kost natuurlijk ook tijd, maar we hebben liever dat studenten leren van een toets, dan vóór een toets’.

José Teunissen van AMFI, de mode-opleiding die binnenkort ook met grotere vakken per blok wil gaan werken, wijst erop dat je met kleinere vakken soms hebt dat een student niet over kan omdat er ergens nog een paar studiepuntjes moeten worden herkanst. ‘Dat zorgde ook vaak voor een overkill aan tentamens.’

Sneller klaar
Uiteindelijk ging het ook over geld. Jaren geleden, in 2014, concludeerde de HvA al dat het studierendement van studenten te laag lag: te weinig studenten slaagden binnen de tijd.

Niet alleen vervelend voor de student. Studenten die te lang over hun studie doen, kosten de HvA namelijk ook geld en daar moest dus verandering in komen, redeneerde toenmalig HvA-rector Huib de Jong. ‘Minder toetsen aanbieden zou tot een hoger rendement leiden, was destijds de insteek’, legt ook opleidingsmanager Claartje Rakestraw (Built Environment) de ontwikkelingen van afgelopen jaren uit.

Heel wat redenen dus om de toetsing aan te passen. Maar soms plaatst er ook iemand een kanttekening bij de nieuwe manier. ‘We moeten namelijk wel zorgen dat we daadwerkelijk de juiste dingen blijven toetsen bij de student.’

‘Toetsen we nog wel de juiste dingen? Studenten hobbelen van de ene naar de andere samenwerkingsopdracht’

Dat vindt Ferry Haan, docent aan de master Leraar economie van de HvA, die in een column voor onderwijsvakblad Didactief zijn vraagtekens plaatste bij de nieuwe manier van toetsen.

‘Ik denk dat er inderdaad veel toetsdruk was vroeger’, nuanceert hij aan de telefoon. ‘Dat het hbo daarop gereageerd heeft door het aantal toetsen te verminderen, lijkt me te verdedigen.’

‘Maar tegelijkertijd vraag ik me ook weleens af of de drijfveren de juiste zijn geweest. Die lijken namelijk ook wel financieel van aard. Toetsing is ook gewoon duur: je moet zalen regelen, surveillanten. Dat we meer formatief wilden beoordelen lijkt me op zich legitiem, maar de bezuinigingsoperatie erachter is denk ik ook een drijfveer geweest. Dat zie je ook terug in de redenatie van de toenmalig rector: het was een rendementskwestie.’

Haan pleit voor meer inhoudelijke discussie over alle ontwikkelingen op dit gebied. ‘Sommige opleidingen zijn volledig afgestapt van kennistoetsen: studenten hobbelen van de ene naar de andere samenwerkingsopdracht. Maar toetsen we op die manier dan nog wel de juiste dingen? Daar maak ik me weleens zorgen over. Er gebeurt heel veel op het gebied van toetsing, maar of de manier van beoordelen wel betrouwbaar en valide blijft en of er nog wel genoeg variëteit in zit, daar hebben we het soms te weinig over, denk ik.’

Opleidingen waar het aantal toetsen niet is verminderd stellen óf niet zeker te weten dat het aantal toetsen is verminderd, óf dat dit niet sterk het geval is, vanwege bijvoorbeeld verplichte kennistoetsen (zoals bij enkele lerarenopleidingen).

De vragen over toetsing zijn per mail gesteld. Van alle opleidingen reageerden er zeven van de Faculteit Gezondheid, Sport en Bewegen (FGSB), vier van de Faculteit Digitale Media en Creatieve Industrie (FDMCI), vijftien van de Faculteit Onderwijs en Opvoeding (FOO), twee van de Faculteit Business en Economie (FBE), vier van de Faculteit Techniek (FT) en geen enkele van de Faculteit Maatschappij en Recht (FMR).