‘Veel studenten lijken politiek dakloos of verdwaald. Ik begrijp ze wel’

Docent Jacob Eikelboom schrijft elke twee weken een column over het verwarrende leven op en rond de hogeschool. Links, rechts, progressief, conservatief? Niets is meer wat het lijkt, merkt Jacob, en dat ziet hij meer dan ooit aan zijn studenten. ‘We leven in een tijd van politieke cherrypicking.’

Mijn studenten krijgen in jaar 1 een spoedcursus in geschiedenis, politiek en maatschappij voorgeschoteld. Handig en noodzakelijk als je gaat werken in het sociale domein. In de lessen worden politieke waarden ingedeeld langs de lijnen vrijheid en gelijkheid, die gekoppeld zijn aan links en rechts en progressief en conservatief.

Volgens de verdeling die studenten voorgeschoteld krijgen kan vrijheid niet samengaan met conservatief. En gelijkheid? Dat kan niet samengaan met rechts. De twee uitersten in de kwadrant worden samengevat als ‘Rechtse dictaturen’ en ‘De vrijheid van Mandela’. Om die uitersten nog beeldender te maken staan VVD en PVV onder de eerste noemer, en DENK en PvdA/GL onder de tweede.

Er stonden nog net geen foto’s van de stemmende doelgroep in de kwadranten, maar als je goed je best deed zag je rechtsonder in de afbeelding boze witte heteromannen op leeftijd en linksboven blije jonge vrouwen van kleur.

De partij DENK bleek het meest populair, omdat ze opkomen voor vrij parkeren en Palestijnen

Nog diezelfde week werd dat platgeslagen wereldbeeld omvergegooid. Tijdens de eindgesprekken met vierdejaarsstudenten vraag ik ze meestal naar hun politieke en maatschappelijke opvattingen en ideeën, gekoppeld aan het werkveld. Wat zou je veranderen als je een week met een minister of wethouder zou mogen ruilen?

Student 1, die haar afstudeeronderzoek deed bij de gemeente, hoefde er niet lang over na te denken: de bijstand korten of zelfs afschaffen. De reden: er wordt massaal gefraudeerd, zo weet ze uit ervaring. Daarnaast bestaat in het land van haar ouders en familie geen bijstand, en daar redden mensen zich prima. De bijstand maakt mensen lui.

Student 2 had onderzoek gedaan naar de zelfredzaamheid van statushouders in Amsterdam. Haar advies aan de minister: de grenzen dicht. Nederland kan het grote aantal asielzoekers niet langer aan.

Ik zie influencers leuzen over antikapitalisme delen en een week later vertellen dat ze naar Dubai op vakantie gaan

Zowel student 1 als 2 passen niet in het beeld uit het kwadrant uit de les. Ze zijn jong, vrouw, van kleur en hebben een migratieachtergrond. Als ik vraag hoe ze zichzelf politiek duiden, dan hebben ze daar geen antwoord op. Als ik later aan een klas dezelfde vraag stel, komt de partij DENK als meest populair naar voren, maar dan vooral omdat ze in Amsterdam opkomen voor vrij parkeren en voor Palestijnen. Nog opvallender, veel studenten hebben geen idee. Ze lijken politiek dakloos of verdwaald.

Ik snap die studenten wel, niets is meer wat het lijkt, ook politieke partijen en waarden niet meer. Ik zie influencers politieke leuzen over antikapitalisme delen en een week later vertellen dat ze naar Dubai op vakantie gaan of in de PC een Gucci-tas hebben gekocht. Ik zie de partijleider van de VVD pleiten voor een strenger asielbeleid, terwijl ze zelf als asielzoeker naar Nederland kwam.

Diezelfde vrouw van kleur met een migratieachtergrond wordt door een oude witte heteroman namens de PvdA/GL de les gelezen, de partij die zegt op te komen voor dergelijke vrouwen. D66, de partij die als geen ander strijdt voor lhbt-rechten, stapt in Rotterdam in een coalitie met DENK, dat zich tegen ‘regenboogpropaganda’ keert. Jonge moslimmannen stemmen op islamkritische partijen als PVV en FvD omdat ze verlangen naar traditionele familieportretten uit de vorige eeuw. Ik kan nog wel even doorgaan in voorbeelden van politieke verwarring.

Mijn verlangen naar het verleden is misschien wel de ultieme vorm van conservatisme

Het lijkt erop dat de indeling van links-rechts progressief-conservatief niet bestand is tegen een tijd en een generatie die aan politieke cherrypicking doet. Niet de duurzame politieke waarden lijken bepalend voor je politieke voorkeur, maar de waan van de dag. Of het nu populisme of opportunisme heet, de politieke kwadrant die studenten krijgen voorgelegd is een soort achtbaan geworden waar je kriskras doorheen racet.

Ik verlang wel eens terug naar de tijd waarin politieke partijen hun koers bepaalden vanuit een duidelijke waarde en trouw blijven aan die waarde, ongeacht die wind die waait. Maar ja, verlangen naar het verleden is de ultieme vorm van conservatisme. En dan velt het kwadrant uit de les een duidelijk oordeel over mij, die van aanhanger van een rechtse dictatuur.