Studeren als Oekraïense vluchteling: ‘Het is nu net een loterij’
Ruben den Harder
Demonstratie tegen inval van Rusland op de Dam (archieffoto)
Het collegejaar is van start, maar niet voor veel Oekraïense jongeren. Willen zij studeren? Dan betalen ze de volle mep; het instellingscollegegeld dat tussen de 8.000 en 15.000 euro ligt per jaar. Eerder kregen de studenten nog korting bij veel hogescholen en universiteiten, zodat zij voor hetzelfde bedrag als Nederlandse studenten konden gaan studeren. Maar sinds 2023 is dit op veel instellingen niet meer mogelijk.
Viktoria (20) is een eerstejaarsstudent International Business en zat in haar laatste jaar van de middelbare school toen de oorlog begon. ‘Op mijn zeventiende kwam ik naar Nederland en begon ik op een internationale school in Haarlem. Mijn leraren zeiden al snel dat ik het beste kon gaan leren voor het IELTS-examen, een Engelse vaardigheidstoets, om daarmee aangenomen te worden op het hbo.’ Helaas was haar score op leesvaardigheid toen niet hoog genoeg. ‘Het scheelde echt weinig, maar ik werd toch afgewezen door de HvA.’
Oekraïense studenten in Nederland
Toen Rusland in 2022 Oekraïne binnenviel, mochten Oekraïense vluchtelingen voor hetzelfde collegegeld studeren als Nederlandse studenten op de meeste universiteiten en hogescholen. Het toenmalige kabinet wilde dit verschil het jaar erop niet meer vergoeden, waardoor de instellingen de kosten uit hun eigen zak moesten betalen. Hierdoor stopten de meeste instellingen met het aanbieden van een verlaagd tarief voor nieuwe Oekraïense studenten. Ouderejaars kunnen hun opleiding wel nog afronden voor hetzelfde bedrag, mits ze geen studievertraging van meer dan een jaar oplopen.
Het jaar daarop meldde Viktoria zich opnieuw aan. In februari 2024 werd haar verteld dat ze het wettelijk collegegeld van 2.500 euro zou gaan betalen, net zoals Nederlandse studenten. Maar een paar maanden later, in juni, deelde de HvA mee dat dit niet meer het geval was. ‘Ik was eerlijk gezegd erg teleurgesteld. Ik verloor mijn motivatie om Nederlands te leren. Ik kon het gewoon niet meer, dus ik besloot fulltime te gaan werken.’
Dit jaar schreef Viktoria zich voor de derde keer in op de HvA. Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF biedt haar dit jaar de mogelijkheid om te studeren. De stichting heeft afspraken met 21 onderwijsinstellingen, waardoor dit studiejaar 120 Oekraïense studenten aan het hoger onderwijs kunnen studeren tegen het wettelijk collegegeld. In totaal studeren ongeveer 250 jongeren onder deze regeling.
‘De regeling is echt een druppel op een gloeiende plaat,’ zegt Sebastiaan Weijmans, woordvoerder van het UAF. ‘In Nederland zijn er naar schatting 4.000 tot 8.000 Oekraïense jongeren die willen studeren. Regelmatig horen we jongeren die hun middelbare school afronden en vervolgens niet verder kunnen. Dat zijn hele heftige verhalen.’
‘Het is net een loterij,’ vertelt Viktoria. ‘Om negen uur ’s ochtends zit je voor je laptop en vul je het formulier in. Twee jaar geleden had ik het ook geprobeerd, maar toen crashte de website. Er waren zoveel mensen die het probeerden. Deze keer ging het beter en had ik geluk.’ Hoewel het niet aannemelijk is dat de situatie verandert, kan het UAF niet garanderen dat Viktoria volgend jaar weer hetzelfde bedrag mag betalen. ‘Ik ben bang dat de HvA het collegegeld misschien gaat verhogen en ik weet niet wat mijn opties dan zijn. Ik kan dan mijn bachelor waarschijnlijk niet afronden, maar ik probeer daar nu niet aan te denken.’
Het UAF pleit al jaren voor een landelijke oplossing voor Oekraïense jongeren om zonder financiële drempels deel te kunnen nemen aan het hoger onderwijs. ‘Het is nu afhankelijk van onderwijsinstellingen, maar dit moet landelijk geregeld worden door de politiek.’ Afgelopen dinsdag heeft de Tweede Kamer een motie van D66, GroenLinks-PvdA en NSC aangenomen waar dat in staat. ‘Wat ons betreft moet er snel vaart gemaakt worden, want de Oekraïense jongeren staan al lang genoeg in de wachtrij. Ze moeten gewoon de collegebanken in.’
Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF spreekt veel Oekraïense jongeren die graag zouden willen studeren, maar de mogelijkheid niet hebben vanwege het instellingsgeld. ‘Als jongeren niet kunnen studeren, dan zien we vaak dat ze blijven hangen in werk onder hun niveau, bijvoorbeeld in een kroeg of een restaurant. Zonder opleiding komen ze niet verder. Andere jongeren kiezen voor een mbo-opleiding, omdat het daar anders zit qua bedragen. Het is hartstikke goed dat die optie er wel is, maar als je ambitie ligt bij een universitaire studie, dan is dat niet je eerste keuze.’
‘Ik had nooit gedacht dat ik in het buitenland zou gaan studeren; dat is niet gebruikelijk in Oekraïne,’ deelt Viktoria. ‘Aangezien een universitaire studie maar duizend euro kost daar.’ Ze hoopt haar leven voort te zetten in Nederland door middel van haar studie aan de HvA. ‘Ik ga proberen de mogelijkheid te krijgen om hier te blijven en een baan te vinden in dit vakgebied. Dat zou ik geweldig vinden.’
De volledige naam van Viktoria is bekend bij de redactie van HvanA.
Geplaatst door
Lisa Wolkers is voor de zomer afgestudeerd aan de HvA, schreef twee jaar lang columns over haar studentenleven en vervult nu de functie van leerling-redacteur bij HvanA. Heb je een idee voor een verhaal? Stuur een mailtje naar lisa@hvana.nl!
