‘Soms lijkt het respect voor de docent wat weg te glippen in de klas’

Van student in de collegebanken tot medewerker aan de HvA: Jessica Singh schrijft columns over de hogeschool die ze van twee kanten heeft leren kennen. Deze week gaat het over de hiërarchie in het klaslokaal. ‘Studenten zijn mondiger, maar hebben soms ook minder respect voor de docent.’

‘Komen jullie iets meer naar voren zitten? De voorste rij is leeg.’ Het leek mij een vrij normale vraag. Maar zonder twijfel kwam het antwoord: ‘Nee, dat doen we niet hoor.’

Mijn collega en ik keken elkaar even aan. We moesten er bijna half verontwaardigd van lachen. Toch verraste het me ook weer niet helemaal. De laatste tijd merk ik steeds vaker dat de dynamiek tussen student en docent aan het verschuiven is. Het is niet per se iets slechts, maar wel anders.

Ik merk dat studenten tegenwoordig een stuk directer zijn. Ze weten goed wat ze wel of niet willen en ze zeggen dat ook gewoon. Soms is dat wel even schakelen… zoals wanneer een simpele vraag over het naar voren schuiven ineens een soort statement wordt. De hiërarchie is minder strikt, wat soms juist ook kan leiden tot meer open gesprekken. Mits er van beide kanten een beetje tact in zit, natuurlijk.

Docenten spraken we vroeger aan als meneer of mevrouw, en als ze iets vroegen zeiden we geen nee

In mijn eigen studietijd was dat wel anders. Docenten spraken we aan met mevrouw of meneer, en als ze iets vroegen in de les, zeiden we geen nee. Kon ik niet bij de les zijn? Dan meldde ik me netjes af. Wellicht ligt het er ook een beetje aan dat ik ook wel beetje een ‘voorbeeldige student’ was.

Tijden veranderen. Studenten zijn mondiger, kritischer en verwachten meer gelijkwaardigheid. Ze zien docenten niet meer automatisch als autoriteit, maar als gesprekspartner. Het positieve hieraan is dat studenten zich uit durven te spreken en het kritisch denken stimuleert. Maar het kan ook leiden tot minder respect voor de docent en verstoring van de les.

Ik ga de laatste tijd vaak met mijn iets ‘oudere’ collega’s in gesprek over dit onderwerp. Ik ben natuurlijk een iets jongere docent en dat maakt mij soms ook onzeker. Je hebt het gevoel dat je meteen moet ingrijpen in situaties waar studenten over je heen dreigen te lopen. Maar ook oudere collega’s zien dat deze ontwikkeling onder studenten de laatste jaren speelt.

Soms wordt vrijheid door studenten verward met ‘ik doe lekker mijn eigen ding’

Er is een kans dat ‘vrijheid’ verward wordt met ‘ik doe lekker m’n eigen ding’. Soms lijkt het respect voor de setting, of de docent, wel wat weg te glippen. Als docent heb je dan ineens een bijrol in je eigen les. Daarom grijp ik meteen in. Niet dat ik een hiërarchie wil creëren, maar er moet wel een gezonde dynamiek zijn.

Dat de hiërarchie anders is in het klaslokaal ligt denk ik niet alleen aan studenten zelf. Het onderwijs speelt er ook zelf op in. Steeds vaker kiezen we voor een studentgerichte benadering, wat ook bij kan dragen aan het idee dat alles om de student draait. Ik denk ook dat social media een rol speelt: studenten zijn gewend om hun mening te uiten en verwachten dat die gehoord wordt.

Als docent is het belangrijk om mee te bewegen met deze veranderingen, zonder je autoriteit te verliezen. Dat vraagt om duidelijke grenzen, maar ook om openheid en empathie. Humor helpt, je kunt duidelijk zijn over verwachtingen, maar wel op een ontspannen manier. Ik zeg altijd: geen regels, wel kaders. En vooral: in gesprek blijven. Als een student iets weigert, zoals die voorste rij, dan vraag ik: waarom niet? Soms zit er een prima reden achter, soms is het gewoon ongemak. In beide gevallen ontstaat er iets als je het gesprek aangaat.

Dat is wellicht de sleutel: blijven luisteren naar elkaar, en op basis daarvan de grenzen vaststellen. Zonder duidelijke grens en gezag wordt het lesgeven onrustig en dat werkt uiteindelijk ook in het nadeel van de student. De school van vroeger vol regels hoeft er niet meer te zijn, maar ik geloof wel in dat hiërarchie werkt om optimaal te kunnen leren. Net als in de maatschappij: als de hiërarchie daar verdwijnt, is ook het hek van de dam.