‘Soms heb ik het gevoel dat ik als docent in een circus werk’

Docent Jacob Eikelboom schrijft elke twee weken een column over het verwarrende leven op en rond de hogeschool. Deze keer zit hij opdrachten na te kijken en ergert hij zich te pletter aan de hoeveelheid vage formulieren die hij in moet vullen. ‘Ik vraag mezelf regelmatig af waarom we onszelf dit aandoen.’

Soms heb ik gevoel dat ik in een circus werk. Niet als dompteur van studenten, maar als attractie, als circushond. Ik spring dan door hoepels, doe trucjes en geef een pootje op het gewenste moment. Meer en meer bestaat mijn werk uit het uitgebreid en gestandaardiseerd verantwoorden van wat en hoe ik lesgeef en beoordeel.

Een voorbeeld. Voor het beoordelen van het afstudeeronderzoek van een student moeten de begeleider en de beoordelaar in totaal zeven beoordelingsformulieren invullen en uploaden in Onstage, een online volgsysteem. Twee voor de onderzoeksopzet, drie voor het onderzoeksrapport, een voor het beroepsproduct en een voor de presentatie.

Opleidingen voelen de hete adem van de inspectie in hun nek: wee je gebeente als je zélf bepaalt hoe je een student beoordeelt

Elk beoordelingsformulier bestaat uit weer negen onderdelen die ingevuld moeten worden. Moet de student herkansen? Dan volgt een herhaling van dit formulierenfestival. Tijdens het inspiratieloze invullen van de formulieren vraag ik mij regelmatig af waarom we onszelf dit aandoen en of deze act daadwerkelijk bijdraagt aan betere afstudeeropdrachten.

Navolgbare feedback en een begrijpelijke beoordeling, is het formele antwoord op mijn vraag. Natuurlijk, snap ik helemaal. Maar daar heb je niet zeven uitgebreide formulieren voor nodig. Ik moet bekennen dat deze krankzinnige omvang wel de hoofdact van de voorstelling is. Andere studieonderdelen hebben soms maar één formulier, maar ook dan moet ik mij houden aan vastomlijnde kaders en invulvakjes die bepalen hoe ik feedback geef.

Ik snap de hang naar uniformiteit en verantwoording. Studenten hebben recht op feedback en een gelijke behandeling bij toetsing. Maar de hete adem van de onderwijsinspectie en de examencommissie is volgens mij de echte reden waarom er zo’n focus is op dichtgetimmerde systemen. Wee je gebeente als je op je eigen manier feedback geeft en onderbouwt hoe je tot je beoordeling komt. Zelden of nooit krijg ik opmerkingen over mijn vakkennis, didactische vaardigheden of pedagogische bekwaamheid. Maar houd ik mij niet aan een beoordelingssysteem, dan is men er als de kippen bij om mij daarop te wijzen.

Ik wil best in een circustent werken, maar dan een waarin studenten hun beste, meest creatieve kunsten laten zien

Mijn grootste bezwaar tegen de dichtgetimmerde hoepels in het onderwijs? Docenten worden lui en schakelen hun onderwijskundige voelsprieten en onderbuik uit. Er zijn genoeg studenten die zelfstandig denken en andere routes bewandelen dan die wij als docenten aanbieden. Dat laten die studenten zien door creatieve en frisse ideeën te delen, door kritische vragen te stellen en door net iets verder te kijken dan de meeste neuzen lang zijn.

Volgens mij zijn er heel veel deskundige docenten die op grond van jarenlange ervaring precies kunnen benoemen en onderbouwen wat het verschil is tussen een goed en een minder goed beroepsproduct, tussen een bevlogen en deskundige student en een lakse en zwakke student.

Soms wil ik een student gewoon een 10 geven, omdat ik een opmerking heb gehoord waaruit blijkt dat de student de essentie van het vak volledig snapt. Soms wil ik ook een onvoldoende geven, omdat een student zich enkel aan de voorgeschreven beoordeling houdt, maar verder zielloos of niet betrokken is. Studenten die hun nek uitsteken lijden onder de hang naar uniforme beoordelingssystemen, denk ik weleens; studenten die achteroverleunen hebben er baat bij.

Ik wil best in een circustent werken, maar dan een tent met studenten die hun beste en meest gewaagde kunsten laten zien. Die koorddansen, die vuurspuwen en zich in tweeën laten zagen. En dan ben ik er niet om te temmen en ze op de regels te wijzen, maar enkel om ze waar nodig op te vangen en om brandjes te blussen, en vooral om aan te moedigen en toe te juichen.