‘Wat we kunnen doen tegen dictators en censuur: erover praten in de klas’

Nieuws, memes, viral TikTok-trends? De wereld van haar studenten gaat razendsnel. Suzanne Okkes ziet ze dan ook steeds vaker afhaken bij alles wat er gebeurt in de wereld: liever het nieuws mijden dan er alleen maar ongelukkig van worden. ‘Ik snap dat deze generatie zich machteloos voelt.’

Daar stond ik weer, begin september. Slippers verruild voor semi-nette gympen, m’n stiften en PowerPoint-klikker paraat. Jaar één, blok één, les één: altijd een bijzondere en wat gespannen sfeer. De groep is nog geen groep en de meeste studenten zijn dan ook minstens evenveel bezig met elkaar, als met de inhoud van de opleiding en de les.

Ook ik ben elk jaar weer een beetje nerveus voor de eerste les (veel docenten hebben vlak voor het begin van het nieuwe jaar De Nare Droom: je stem doet het niet, je lokaal is zoek, je hebt wél je slippers aan en verder niks, of je geeft ineens een heel gek vak met veel cijfers terwijl je leidinggevende, je werkbestie én HvA-voorzitter Jopie Nooren in je klas zitten …).

In dit eerste vak van het eerste jaar maken de studenten kennis met de journalistiek. Ik hoor mezelf af en toe grote woorden gebruiken, over het belang van onafhankelijke journalistiek, over persvrijheid en over vrijheid van meningsuiting. Studenten nemen het vaak gewoon van me aan, of vertellen ze dat ze er nog nooit zo over hebben nagedacht, of ze weten dit juist allang. Soms leidt het onderwerp tot felle discussies over hoe onafhankelijk de pers in ons eigen land is, of hoe neutraal je eigenlijk kúnt zijn als journalist-die-zelf-ook-een-mens-met-een-mening-is. Dat heb ik altijd het liefst.

Waarom zou al dat verdrietige, akelige nieuws lezen als je er tóch niets aan kunt doen?

Vaak komt ook de vraag aan de orde wat voor effect het op je heeft, die stortvloed aan nieuws, filmpjes en meningen. Sommige studenten zeggen dat ze er onrustig van worden, niet meer weten wat ze moeten geloven of zich machteloos voelen. En daarom alleen nog maar leuke content bekijken, geen nieuws en actualiteiten. Daar staan ze niet alleen in: het aantal nieuwsmijders neemt al jaren toe.

Want het nieuws máákt je soms machteloos. Dat voel ik ook zo. Waarom moet je overal de gruwelijkste details van weten, en je er verdrietig of boos over maken, als je toch niets kunt doen? Wat kunnen we beginnen tegenover dictators, een razendsnel opwarmende aarde, en censuur? Zo voelt dat. Maar het is niet altijd waar – vaak genoeg blijkt dat mensen samen het verschil kunnen maken.

Neem het voorbeeld van de Amerikaanse talkshowhost Jimmy Kimmel, die onder vuur lag nadat hij in zijn monoloog suggereerde dat de moordenaar van Trump-aanhanger Charlie Kirk wel eens uit MAGA-hoek kon komen. President Trump, die zich al jaren stoort aan de kritische toon van Kimmel, zette moederbedrijf Disney van zender ABC zwaar onder druk om Kimmel’s show te schrappen. En Disney trok zo de stekker uit het programma.

Die macht hebben we dus wél, dat we gewoon met zijn allen besluiten: wij geven ons geld niet meer aan jou

Dat ging in dit geval even mis. Het cancelen van Kimmel leidde tot een storm van protest. Gevierde acteurs keurden de schorsing van Kimmel publiekelijk af, linkse én rechtse opiniemakers protesteerden. En, nog belangrijker: bijna twee miljoen mensen zegden hun abonnement op de streamingdienst Disney+ op. Het bedrijf leed naar schatting vier miljard dollar schade en haalde Kimmel al na vijf dagen terug, met een halfslachtig verhaal in de trant van ‘goede gesprekken gevoerd en de neuzen weer dezelfde kant op’.

Ik vond het hoopvol. Die macht hebben wij dus wel. Gewoon met z’n allen besluiten: wij geven ons geld niet aan jou. We geven ons vertrouwen, onze aandacht of onze stem niet aan jou.

Daarom ben ik zelf geen nieuwsmijder, en al helemaal niet in de klas. Ik voer dit soort gesprekken in de klas te graag. Over informatie, over macht, over geld. Best grote thema’s voor jaar één, blok één. Maar iedereen moet het af en toe horen: je kunt wél iets doen. En als we het met z’n allen doen, kunnen we de wereld in beweging brengen.