‘Onze individualistische onderwijscultuur creëert een zzp-mentaliteit in de zorg’

Zorg wordt in Nederland steeds vaker geleverd door zzp’ers, maar voor de zorg zelf is dat geen goede ontwikkeling. Dat betogen vier studenten van de deeltijdopleiding Social Work in deze opinie. ‘Ook de HvA draagt hieraan bij door in het onderwijs de nadruk te leggen op eigen gemak en flexibiliteit.’

Wie helpt mij vandaag? Die vraag horen we dagelijks in de zorg. Welke medewerker helpt mij met mijn medicijnen? Wie helpt mij deze keer met douchen? Cliënten met een (licht) verstandelijke beperking ervaren steeds vaker onzekerheid over wie hun begeleider die dag zal zijn.

Wij, vier studenten van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en werkzaam als persoonlijk begeleiders in de gehandicaptenzorg, hebben onderzocht wat de impact van al deze personeelswisselingen is. Wat wij zien is niet positief. De vele personeelswisselingen in de zorg leiden tot stress en hebben een negatieve invloed op het emotionele welzijn van cliënten met een verstandelijke beperking.

Onbekend personeel leidt bovendien tot een hoger risico op fouten, zoals medicatiefouten, en een afname van het vertrouwen in de begeleiding. Naast de emotionele gevolgen heeft de stijgende zzp-trend ook een grote financiële impact. Zzp’ers zijn door de hoge uurtarieven duurder dan vast personeel, waardoor veel zorginstellingen financieel onder druk staan. Geld dat nu wordt uitgegeven aan zzp’ers had ook naar scholing voor vast personeel of naar extra handen op de werkvloer kunnen gaan.

De HvA als kweekvijver voor zzp’ers
Dit moet veranderen, vinden wij, en dat begint allemaal bij de opleiding. Die vormt namelijk de werknemer van de toekomst. Wat een student leert – of juist niet leert – heeft directe invloed op de manier waarop hij of zij later in de praktijk staat. Wij vinden dat hier op de HvA kritisch naar gekeken moet worden.

De HvA stimuleert met haar onderwijssysteem eigen gemak onder studenten, in plaats van collectieve verantwoordelijkheid

De HvA biedt een vrij flexibel onderwijssysteem, met een hoge mate van individualiteit. Opkomstplicht ontbreekt bijvoorbeeld. Dit draagt bij aan een mentaliteit waarin eigen gemak belangrijker wordt gemaakt dan collectieve verantwoordelijkheid. Studenten missen hierdoor essentiële ervaringen, zoals op het gebied van samenwerken.

Überhaupt lonkt het zzp-bestaan steeds meer. Waarom onderaan de ladder beginnen als je direct een hoog uurloon kunt verdienen? De ethische kant van deze keuze blijft onderbelicht. Bij ons worden social workers in principe opgeleid om de samenleving te dienen. Maar hoe sociaal is het om als zzp’er primair voor eigen financieel gewin te kiezen?

Individualisme versus collectief
Zelf zien we voorbeelden hiervan in de praktijk. Begeleiders die alleen maar naar het hbo gaan zodat ze hun bewijs voor het SKJ (Stichting Kwaliteitsregister Jeugd) kunnen behalen en dus bekwaam zijn om in de jeugdhulp/bescherming te mogen werken. Zodat ze later, met deze registratie op zak, nog meer kunnen gaan verdienen als zzp’er.

Geld en meer grip op het eigen rooster zijn niet de enige redenen dat veel zorgmedewerkers kiezen voor een bestaan als zzp’er. Er is ook een gebrek aan praktische ondersteuning, waardering en professionele ontwikkeling in de vorm van opleidingen en doorgroeimogelijkheden.

We hebben behoefte aan zorgprofessionals die werken vanuit hun hart, in plaats van hun eigen portemonnee

De zorg heeft niet nog meer dure zzp’ers nodig. We hebben behoefte aan zorgprofessionals die werken vanuit hun hart, in plaats van alleen maar te denken aan hun eigen portemonnee. Mensen die snappen dat samenwerking en stabiliteit essentieel zijn voor kwetsbare doelgroepen.

De huidige individualistische onderwijscultuur draagt bij aan een mentaliteit waarin zzp’en de norm wordt. Dit versterkt de crisis in de zorg, in plaats van deze op te lossen. Cliënten hebben namelijk vertrouwen en veiligheid nodig, om optimaal te kunnen leven. Met zzp’ers die komen en gaan zal dit nooit ontstaan en zullen cliënten zich niet verder ontwikkelen binnen de samenleving.

Terug naar de basis
We willen allemaal dat de zorg in de toekomst bestendig blijft, daarom moeten we terug naar de kern: samenwerking, stabiliteit en maatschappelijke betrokkenheid.

Hogescholen, zoals de HvA, hebben hierin een cruciale rol. Een sterkere focus op ethiek en collectieve verantwoordelijkheid in het onderwijsprogramma zou studenten bewuster kunnen maken van hun rol in de maatschappij. De HvA kan bijvoorbeeld meer aandacht geven aan dit thema door ervaringsdeskundigen erover te laten vertellen, meer ruimte te bieden voor reflectie en ethiek, intervisies te organiseren, studenten kritisch te leren kijken naar hun eigen handelen en hun rol binnen het collectief.

Deze opinie werd geschreven door Huig van der Plas, Colinda van Essen, Anne van Weelderen-Goerke en Joy Grippeling. Zij zijn tweedejaars studenten van de deeltijd bacheloropleiding Social Work. 

Zelf een opinie schrijven voor HvanA? Dat kan, bekijk de voorwaarden hier. Alle eerder geschreven opinies op onze site vind je hier.