Omgaan met racisme en discriminatie, een kerntaak voor de leraar?

Hoe voorkom je dat kinderen gediscrimineerd of uitgesloten worden op school? Wie straks als leraar aan de slag gaat, móét hiermee leren dealen, vinden onderzoekers van de VU. Samen met studenten van de HvA gingen ze er maandag over in gesprek. ‘Je moet hier eigenlijk een vak over geven.’

Een vrolijk onderwerp is het niet, bij de ‘meet-up’ die het Centre of Expertise Urban Education maandag heeft georganiseerd. In het zaaltje van de Buurtcampus Zuidoost gaat het namelijk over iets uiterst pijnlijks: ervaringen met racisme en discriminatie in het Amsterdamse onderwijs.

Aanleiding voor het evenement is een rapport van VU-onderzoekers Maurice Crul, Carl Steinmetz en Frans Lelie. Afgelopen herfst concludeerden zij dat leerlingen en migrantenouders nog altijd vaak discriminatie en achterstelling ervaren. Ze verzamelden er tientallen verhalen van.

Littekens
Een zo’n verhaal wordt verteld, maandag in de Buurtcampus, waar acht studenten in de zaal zitten. Zwaar geroerd vertelt een vrouw er over haar eigen ervaringen met racisme als kind, tientallen jaren terug.

‘Willen jullie alsjeblieft bijdragen aan een omgeving waar racisme geen plek meer heeft?’

De ervaringen in haar jeugd zijn littekens voor het leven geworden en dus heeft ze maar één boodschap voor de aanwezige studenten. ‘Of jullie alsjeblieft actief bij willen dragen aan een omgeving op school waar racisme geen plek meer heeft.’

De vraag is alleen: hoe? Geen leraar zal zeggen dat er ruimte is voor discriminatie in de klas. Hoe vermijd je dan dat het toch gebeurt, voorkom je de blinde vlek bij jezelf en zorg je dat je openstaat voor het perspectief van mensen die er wél last van hebben?

Veel langer bekend
Het wordt tijd dat het onderwijs hier meer aandacht voor krijgt, zijn de aanwezigen het eens. Onder hen Maurice Crul en Frans Lelie, twee van de onderzoekers achter het rapport. Dat er discriminatie ervaren wordt op school en hier schrijnende verhalen van zijn, weten zij al veel langer. Daar doen ze namelijk al dertig jaar onderzoek naar.

‘De urgentie om iets tegen discriminatie op scholen te doen is nu groter dan ooit’

‘Maar de urgentie om er iets mee te doen is nu groter dan ooit’, vertelt hoogleraar Crul na afloop van het evenement aan HvanA.

‘Niet alleen bij scholen. Ook bij de ouders zelf. Omdat zij, in tegenstelling tot de vorige generatie, dit niet langer accepteren, mondiger zijn en niet willen dat hun eigen kinderen ook met discriminatie of uitsluiting te maken krijgen.’

Vak over diversiteit
Toch is lang niet iedere student geïnteresseerd in deze problematiek, getuige de geringe opkomst van studenten in de zaal. Het gaat maar om een handvol. Op lerarenopleidingen van de HvA krijg je ook niet direct les over dit onderwerp, dus in die zin wordt lang niet iedereen aan deze problematiek geïntroduceerd.

Dat moet wel, vindt Lelie. ‘Zeker in Amsterdam, waar natuurlijk sprake is van een superdiverse populatie. Als je dan niet goed weet hoe je moet omgaan met diversiteit en andere perspectieven, heb je een grote inhaalslag te maken als leraar. De nieuwe generatie kinderen is superdivers: minder dan een op de drie kinderen onder de vijftien jaar heeft twee in Nederland geboren ouders. Dat is óók de nieuwe realiteit.’

Erkenning
Veel gaat over erkenning, openstaan en sensitiviteit, vinden de aanwezige studenten en medewerkers maandag. Zelfbewust zijn? Ook heel belangrijk. Hoe je dat precies leert? Dat blijft minder duidelijk.

‘Daar moet nog over worden nagedacht’, weet Crul. Zijn visie: ‘Je zou eigenlijk een vak moeten geven over hoe je omgaat met diversiteit. En lerarenopleidingen moeten niet alleen de kennis, maar ook veel meer mensen van kleur binnenhalen. De opleidingen zijn nu erg wit.’

Het gesprek dat hier in de Buurtcampus gevoerd wordt, is een start, en eigenlijk ook een gesprek voor scholen zelf. Crul: ‘Onderwijzers denken vaak dat het niet op hun eigen school gebeurt, dat is misschien nog wel het grootste probleem. Maar het is heel erg nodig dat we hierover gaan nadenken en mee leren omgaan. Dat gebeurt, gelukkig, steeds meer.’

Het rapport Achterstelling en Discriminatie in het Amsterdamse onderwijs is hier te lezen.