Ga je mentaal niet zo lekker? ‘Laagdrempelig in gesprek gaan helpt’
Tessel Bruns
Olivier Berben
De mentale gezondheid van studenten staat al tijden onder druk. Toch is het voor veel studenten nog altijd moeilijk om daarover in gesprek te gaan. Bij het lectoraat Jeugdzorg van de HvA onderzoeken ze nu hoe je de drempel naar hulp kunt verlagen. ‘Ik dacht altijd dat mijn problemen niet erg genoeg waren.’
‘Toen mijn relatie vorig jaar uitging, ging het heel slecht met me. Als dit wegvalt, wat blijft er dan nog over? Ik kwam in een neerwaartse spiraal terecht en focuste alleen op de dingen die niet goed gingen.’
De breuk bracht bij Olivier Berben (23), eerstejaarsstudent Social Work, oude pijn naar boven: een onrustige jeugd, het verbergen van zijn homoseksualiteit en het gevoel nergens bij te horen. ‘Wat niet hielp, is dat ik in die periode voor de derde keer werd afgewezen bij de muziekacademie. Ik had geen doel meer voor ogen en de problemen stapelden zich op.’
Olivier ontwikkelde depressieve gevoelens en zorgde niet goed voor zichzelf. ‘Ik at slecht, bewoog nauwelijks, sliep weinig en was veel aan het feesten wat samenging met middelengebruik. Als ik naar mezelf in de spiegel keek, dacht ik: waar ben ik nou eigenlijk mee bezig?’
Beeld: Tessel Bruns | Olivier Berben
‘Vrienden van mij waren hun vader of moeder kwijtgeraakt, wat waren mijn problemen dan waard?’
Drempels
Dat jongeren zoals Olivier uiteindelijk hulp weten te vinden, is niet vanzelfsprekend. ‘Veel jongeren ervaren drempels bij het vragen om hulp, en weten niet goed waar ze terecht kunnen’, zegt Aurelie Lange, senior-onderzoeker bij het Lectoraat Jeugdzorg. Dat blijkt ook uit de Monitor Mentale gezondheid (2023) van het Trimbos-instituut, die binnenkort weer verschijnt.
Om jongeren in Amsterdam beter te bereiken, werkt het lectoraat samen met het Amsterdam UMC aan een onderzoek. Centraal daarin staat @ease, een organisatie met drie locaties in de stad. Jongeren die ergens mee zitten, kunnen daar gratis binnenlopen voor een gesprek.
Beeld: HvA | Aurelie Lange
‘Het is een plek met veel potentie, omdat de hulp zo laagdrempelig is’, zegt Lange. ‘Je kunt zonder afspraak of verwijzing langskomen om te praten met een leeftijdsgenoot. Veel jongeren hebben daar behoefte aan, maar: dan moeten ze @ease wel weten te vinden.’
Het onderzoek is tweeledig: waar het UMC zich op het welzijn van de jongeren richt, is het lectoraat bezig met de inbedding van @ease in het Amsterdamse sociale netwerk.
Lange: ‘Samenwerkingen met partners als de ggz, jeugdzorg en jongerenwerk – maar ook met andere plekken waar jongeren komen, zoals de huisarts en scholen – zijn belangrijk om het bereik van dit soort initiatieven te vergroten. Door elkaar te leren kennen en strategieën uit te wisselen kunnen jongeren straks makkelijker via vertrouwde kanalen worden doorverwezen naar @ease, en krijgt de plek een bekender gezicht.’
‘Vaak durven jongeren niet over hun problemen te praten omdat ze zich schamen of schuldig voelen’
Dat het bereiken van jongeren lastig is, ziet ook Silke Boertien, locatiemanager bij @ease Amsterdam. ‘We adverteren steeds meer via sociale media en werken aan campagnes in de openbare ruimte, maar vergeet niet dat er veel stigma zit op mentale problematiek’, benadrukt ze. ‘Vaak durven jongeren niet over hun problemen te praten omdat ze zich schamen of schuldig voelen.’
Olivier herkent dat gevoel. ‘Toen ik nog in de kast zat, kon ik iets heel belangrijks over mezelf niet delen. Dat voelde heel eenzaam, zeker omdat er thuis ook weinig ruimte was voor mijn gevoelens. Professionele hulp krijgen bleek een opgave, waardoor ik het gevoel had dat het systeem mij niet wilde helpen. Dan denk je al snel: laat anders maar, zo erg is het ook weer niet.’
Hij besloot uiteindelijk wél hulp te zoeken bij een psycholoog. ‘Dat was confronterend, want ik ontdekte dat ik veel leed van vroeger had weggeduwd. Ik dacht altijd dat mijn problemen niet erg genoeg waren. Vrienden van mij waren hun vader of moeder kwijtgeraakt, wat waren mijn problemen dan waard? Volgens mijn psycholoog had ik de worsteling met mijn seksualiteit en jeugd genormaliseerd. Maar het heeft nog altijd impact op mij.’
Rol hogeschool
Boertien ziet dat vooral studenten aankloppen voor een luisterend oor. Dat is niet zo gek. Volgens de laatste cijfers van het Trimbos-instituut ervaart meer dan de helft van de studenten prestatiedruk, eenzaamheid en stress. Een op de vier studenten in het hoger onderwijs zou ‘sterke eenzaamheid’ ervaren.
‘Met name eerstejaars die uit een andere stad naar Amsterdam zijn gekomen hebben het zwaar’, vertelt Boertien. ‘Naast studiestress hebben zij vaak nog geen sociaal netwerk en komt er van alles tegelijk op ze af. Er heerst een enorme druk om overal goed in te zijn: op school, sociaal, sportief en uiterlijk. Ben ik wel leuk genoeg? Dat is echt iets wat speelt.’
Uit het onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt overigens ook dat studenten vaak niet weten wat de mogelijkheden zijn om advies of hulp te krijgen binnen de instelling.
Beeld: Tessel Bruns | Silke Boertien
‘Als studenten structureel druk ervaren, moet je je afvragen of het curriculum wel goed is ingericht’
Olivier vertelt dat er tijdens de introductiedag wel kraampjes waren over hulp bij mentale klachten, maar dat de beschikbare hulp niet klassikaal is besproken. ‘Het is niet zo dat je aan de hand wordt meegenomen als je hulp nodig hebt, je moet daar zelf achteraan. Ik heb ADD en ik weet dat ik begeleiding kan krijgen op de HvA, maar door de stress in de eerste weken kan het zoeken daarnaar als nóg een opdracht aanvoelen.’
In plaats van alleen hulp te bieden als het al misgaat, vindt Boertien dat hogescholen de prestatiedruk onder studenten serieus moeten nemen. ‘Vraag wat studenten nodig hebben en speel daar goed op in. Als studenten structureel druk ervaren, moet je je afvragen of het curriculum wel goed is ingericht.’
Therapie
Olivier merkt dat zijn studie nu al veel stress oplevert. ‘Er komt zoveel op je af: nieuwe vakken, nieuwe mensen, deadlines. Vorige week was een dieptepunt. Ik moest nog een stageplek vinden, maar bijna alles zat al vol.’
Toch gaat het beter sinds hij in therapie is. ‘Ik ervaar weer plezier in het leven en sta steviger in mijn schoenen dan een jaar geleden. Door veel te sporten voel ik me sexier en maak ik weer aanspraak op mannen. En ik ben blij dat ik nu een studie doe die bij me past. Bij Social Work kan ik mijn ervaringen inzetten om anderen te helpen. Misschien heeft de worsteling met mijn mentale gezondheid uiteindelijk toch iets positiefs opgeleverd.’
