Student schrijft – Dit zijn de gevolgen van maximaal bijlenen
Andrea Piacquadio (via Pexels)
Deze week schrijven vijf studenten Creative Business een verhaal voor HvanA. Waar maken zij zich druk om, en wat valt hen op tijdens college? Vandaag: hoe erg is het hebben van een studieschuld eigenlijk?
Maandelijks ‘gratis’ geld op je rekening gestort krijgen en vijfendertig jaar hebben om het terug te betalen. Klinkt lekker, toch? Sinds de afschaffing van de basisbeurs in 2015 is het voor studenten normaal om aan te kloppen bij DUO voor financiële steun. Studenten lenen honderden euro’s per maand, vaak zonder dat zij zich bewust zijn van de financiële en psychische consequenties. Maar wat zijn precies de gevolgen van een hoge studieschuld?
Studenten die in september 2015 begonnen met studeren, kregen te maken met een nieuw financieel systeem: het leenstelsel. Voor die tijd konden studenten aanspraak maken op de basisbeurs, die veranderde in een gift als de student binnen tien jaar een diploma haalde. Het leenstelsel werd ingevoerd tijdens het tweede kabinet van premier Mark Rutte. Volgens studentenvakbond VSSD was de regering van mening dat studenten ‘best zelf in hun toekomst mogen investeren en dat de overheid daar niet volledig voor moet opdraaien’.
‘Hoe hoger de studieschuld, hoe lager je hypotheek en dus je kansen op de woningmarkt zullen zijn’
Studeren is duur. De meeste studenten zijn zelf verantwoordelijk voor het betalen van hun kosten, waardoor zij sinds de afschaffing van de basisbeurs gretig gebruik maken van het leenstelsel. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) leenden in 2019 bijna zeven op de tien voltijdstudenten geld bij DUO. Ook studenten van de Hogeschool van Amsterdam weten de weg naar ‘ome DUO’ goed te vinden. Uit een enquête – afgenomen door HvanA onder 52 studenten van de HvA – is gebleken dat 92,3 procent van de respondenten geld leent bij DUO.Deze enquête is door de student afgenomen in het kader van de schrijfopdracht.
Studenten kunnen bij DUO gemakkelijk zelf de hoogte van hun lening aanpassen. De keuze om maximaal te lenen wordt door velen dan ook snel gemaakt: uit de Monitor Beleidsmaatregelen is gebleken dat een op de drie studenten maximaal leent. Met een bedrag van ruim negenhonderd euro dat maandelijks op de rekening wordt gestort, kan een student zo ook op vrijdagavond de kroeg in, of af en toe op vakantie.
Het gevaar is alleen dat op deze manier een torenhoge studieschuld wordt opgebouwd. Na een jaar maximaal lenen heb je al een studieschuld van tienduizend euro. Tel daar nog eens drie jaar bij op en de student wordt achtervolgd door een studieschuld van ruim veertigduizend euro.
Misschien denk je nu: ‘Waar maak ik me druk om? Ik heb toch vijfendertig jaar om mijn schulden af te lossen’. Dat klopt, maar wat veel studenten niet beseffen, is dat in die vijfendertig jaar de studieschuld voor problemen kan zorgen. Zo ben je bijvoorbeeld verplicht om na je studie maandelijks een vast bedrag af te lossen. Niet elke student gaat na de studie meteen fulltime aan het werk, waardoor maandelijks terugbetalen lastig kan worden.Het bedrag dat je maandelijks moet terugbetalen is afhankelijk van de hoogte van je inkomen. Lukt het niet om de schuld binnen de vastgestelde periode af te lossen, dan wordt het resterende bedrag kwijtgescholden. Voor mensen die na de studie nog niet in staat zijn om af te lossen is er de mogelijkheid om tijdelijk niet af te lossen. De rente op de schuld loopt dan wel door.
Zo kan de studieschuld van grote invloed zijn op de hoogte van een hypotheek. Volgens de website van de Rabobank wordt er bij de aanvraag daarvan namelijk gekeken naar het volledige bedrag wat je ooit bij DUO hebt geleend. Hoe hoger de studieschuld, hoe lager je hypotheek en dus je kansen op de woningmarkt zullen zijn. Ook als je die schuld heel snel afbetaalt.
Toch is je schuld niet altijd zichtbaar; deze is namelijk niet geregistreerd bij het Bureau Kredietregistratie (BKR). Dit houdt in dat banken en hypotheekadviseurs geen inzicht hebben in jouw openstaande schuld. Een deel van de starters op de woningmarkt kiest er daarom voor om hun studieschuld bij het aanvragen van een hypotheek te verzwijgen. Een hypotheek kan namelijk een stuk hoger uitkomen wanneer de studieschuld niet wordt meegerekend.Tegelijkertijd ontstaat het risico dat de hoogte van de maandlasten van de hypotheek te hoog worden voor wat je kunt betalen. Als de hypotheekverstrekker erachter komt dat je de schuld hebt verzwegen kunnen ze eisen dat je de hypotheek in een keer terugbetaalt, waardoor je dus gedwongen je huis moet verkopen. Het is bovendien strafbaar om te liegen over je schuld, want het wordt gezien als fraude.
Onlangs pleitte toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) er daarom voor om de schuld op te nemen in het BKR-register. De kans dat dit plan daadwerkelijk wordt doorgevoerd is klein: demissionair minister van Onderwijs Ingrid van Engelshoven liet op Twitter weten dat ‘het kabinet het belangrijk vindt dat lenen voor elke student toegankelijk blijft, zodat iedereen kan blijven studeren’. Volgens de minister kan een BKR-registratie een afschrikwekkende werking hebben en wordt het plan niet doorgevoerd.
‘Mijn schuld gaat veel gevolgen hebben voor de toekomst’
Dat de financiële consequenties van een studieschuld groot zijn, is duidelijk. Maar wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat de rode cijfers ook voor de nodige psychische klachten kunnen zorgen. Uit onderzoek van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) naar de invloed van het leenstelsel op studenten is gebleken dat studenten die lenen vaker extreem vermoeid en emotioneel uitgeput zijn. Ook zien zij vaker af van sociale activiteiten en maken de studenten zich zorgen over het krijgen van een burn-out.
Studenten van de HvA krijgen ook te maken met dit soort klachten. Uit de enquête van HvanA blijkt dat 42,3 procent van de studenten bang is voor de gevolgen van de studieschuld op de toekomst. Een van hen is Teddy Berends (22, Creative Business). ‘Ik heb hiervoor mbo gedaan en leen nu maximaal bij DUO. Hierdoor heb ik al een studieschuld van ongeveer twintigduizend euro opgebouwd. Ik ga werken in de creatieve sector, dus ik ben bang dat ik niet genoeg betaald krijg om mijn schuld af te kunnen lossen.’
Volgens Teddy is het fijn dat ze vanuit de overheid financiële steun ontvangt, omdat zij zonder de lening niet had kunnen studeren. ‘Het grote nadeel is echter dat ik pas over een paar jaar klaar ben met studeren en ik eindig met een enorm hoge schuld. Ik merk dat ik daarom ook vrij pessimistisch naar het leenstelsel kijk, omdat ik weet dat mijn schuld veel gevolgen gaat hebben voor de toekomst.’
Er komen steeds meer negatieve geluiden over het leenstelsel naar buiten. Onder de noemer #nietmijnschuld gingen afgelopen maart studenten de straat op om actie te voeren tegen het leenstelsel en de gevolgen hiervan. Het financiële systeem is volgens hen een mislukt experiment en ze willen de basisbeurs terug. HvA’ers zijn het hiermee eens: maar liefst 96,2 procent van de 52 ondervraagden wil de basisbeurs terug.
Hoewel de meeste politieke partijen het eens zijn over het afschaffen van het leenstelsel, is een dergelijke beslissing niet van de een op de andere dag gemaakt. Het is de vraag of en in welke vorm de basisbeurs terug moet keren en of alle studenten die sinds 2015 hebben geleend, een compensatie moeten ontvangen. En zoals veel politieke vraagstukken, is ook het leenstelsel er eentje die veel voeten in de aarde gaat hebben.
Dit artikel is geschreven door tweedejaars Creative Business-student Lisa Schmidt. Deze reeks artikelen komt voort uit een schrijfopdracht van de opleiding Creative Business, waarbij studenten in opdracht van HvanA een achtergrondartikel schreven over een zelfgekozen onderwerp.
HvanA heeft bij dit artikel een aantal noten toegevoegd ter verduidelijking. Check voor meer informatie over het aflossen van je studieschuld deze website van de overheid.
