‘We kunnen gebouwen duurzamer maken, maar wat als we ze niet gaan gebruiken?’
Daniël Rommens | Hans Wichers Schreur inspecteert de groene wanden van het Wibauthuis.
De HvA zou rond deze tijd met acties komen om verder te verduurzamen, maar de vraag is of de plannen nog haalbaar zijn. Volgens Hans Wichers Schreur, directeur Vastgoed & Huisvestingsbeleid, zorgt corona voor onzekerheid.
De nummer één bereiken in de jaarlijkse SustainaBul-lijst van duurzame hogescholen, het verlagen van de CO2-uitstoot en het verbeteren van afvalscheiding. De groene ambities van de HvA zijn bekend, maar hoe worden die precies bereikt? Na de vakantie zou de HvA de ambitieuze duurzaamheidsplannen presenteren, maar voorlopig wordt elk plan kritisch bekeken.
Hoe heeft u, als directeur Vastgoed & Huisvestingsbeleid, de coronacrisis ervaren?
‘Het is, net als voor iedereen, een bijzondere tijd geweest. Ik zat samen met een aantal collega’s in het centrale crisisteam. Dat is natuurlijk een hele andere rol dan wat ik normaal doe, met taken die in eerste instantie niet in de vacature stonden. Het was veel werk en het waren lange dagen. Maar het was ook leerzaam.’
Ondanks de vraag of alle hogeschoolgebouwen in de toekomst nog nodig zijn, heeft de HvA besloten toch te beginnen met een aantal duurzaamheidsmaatregelen. Voor 2021 wordt het zogenoemde gebouwbeheersysteem bekeken. Daar worden de instellingen van verbeterd, zodat de installaties sneller en beter reageren op het binnenklimaat. Dat gebeurt met sensoren die aanwezigheid van studenten en medewerkers in gebouwen kunnen detecteren, zodat installaties eerder uitschakelen als ze niet nodig zijn. De reguliere verlichting wordt vervangen door LED, en er komt betere isolatie rondom CV-onderdelen zodat die minder energie verliezen. Hiervoor trekt de HvA €540.000 uit. Dat komt uit het potje ‘CO2-reductie’, dat in totaal €19,5 miljoen telt voor de komende jaren.
Waarom is ervoor gekozen om het beleid op een lager pitje te zetten?
‘De reden is ten eerste omdat de prioriteit bij de coronamaatregelen ligt. Ten tweede omdat de toekomst door corona onduidelijk is: we kunnen wel gebouwen gaan verduurzamen, maar hoeveel gaan we er eigenlijk nog gebruiken in de toekomst? Toch is het niet zo dat de duurzaamheidsdoelen nu van de baan zijn. Om een voorbeeld te geven: in 2050 willen we de CO2-voetafdruk van de organisatie met 95 procent reduceren ten opzichte van 1990. Daar hebben we nu geen dertig jaar meer voor, maar negenentwintig jaar. Ook hebben we besloten een aantal geplande duurzaamheidsmaatregelen voor de gebouwen nog wel door te laten gaan.’
Welke acties komen precies stil te liggen?
‘Het vaststellen van het duurzaamheidsbeleid is sowieso vertraagd. We wilden alle duurzaamheidsdoelen bundelen zodat we kunnen zeggen: zo gaan we het aanpakken. Die doelen zouden vervolgens ook in het instellingsplan van de hogeschool komen, voor de komende vier jaar. Natuurlijk komt duurzaamheid daar nog in, maar we gaan de plannen opnieuw bekijken. Het moeten wel haalbare doelen zijn.’
Welke ambitie is mogelijk niet haalbaar?
‘Dat is nog lastig te zeggen, omdat veel onzeker is. We zijn nu natuurlijk vooral bezig met blended learning. Hoe gaat dat eruit zien, hoe geven we dat vorm? Wat wordt de verhouding tussen fysiek samenkomen op de hogeschool en online lessen? Blended learning heeft nu prioriteit.’
Welk effect van de coronacrisis op duurzaamheid was voor u als eerste merkbaar?
‘Vooral dat de reisbewegingen van en naar de HvA afnamen. Er komen minder auto’s op ons af, en dat heeft impact op de CO2-uitstoot. En veel gebouwen gingen natuurlijk dicht, wardoor de energievraag verminderde. Dat is allemaal direct merkbaar.’
Kun je dat uitdrukken in cijfers? In hoeverre is de energievraag verminderd? En hoeveel minder afval hebben we geproduceerd in de coronamaanden?
‘Ik denk niet dat ik dat kan uitdrukken in cijfers. Het gevaar met dit soort getallen is dat het een vertekend beeld geeft. Want het is allemaal relatief. We produceren misschien geen afval op de HvA, maar we gooien die bananenschil alsnog thuis weg. Misschien heeft iedereen thuis wel een airco aan staan. Dat heeft allemaal invloed op de duurzaamheid van Nederland. Het gaat om je CO2-voetafdruk van de HvA als organisatie, dat beperkt zich niet tot de grenzen van je gebouwen.’
Ik begrijp dat die kanttekening belangrijk is. Maar toch zijn de cijfers over hogeschoolgebouwen interessant. Het laat een contrast zien met de ‘normale maanden’.
‘Weet je hoeveel energie je verbruikt als je een zoekopdracht doet via Google? Hoeveel warmte die grote datacentra produceren, hoeveel stroom die gebruiken? Dat is gigantisch. We zitten nu met z’n allen op het net. Ik geloof, maar dat zou ik moeten checken, dat je met een zoekopdracht op Google een ouderwetse gloeilamp tien minuten kan laten branden. Ook al hoeven we nu minder gebouwen te verwarmen, het beeldbellen vergt ook energie van datacentra.’
Dat gaat over duurzaamheid in het algemeen, ik ben geïnteresseerd in de HvA.
‘Het gaat om de ecologische voetafdruk van je organisatie. Dat is ook alles wat je buiten je gebouwen doet. Ook de vervoersstromen naar je organisatie.’
Wat is volgens jou het negatieve effect op duurzaamheid door de coronacrisis?
‘Dat de voortvarendheid waarmee we te werk gingen op pauze staat. Dat vind ik negatief. Duurzaamheid is trouwens ook het welbevinden van mensen. Omdat we nu thuiswerken missen we elkaar. Je ziet je collega’s niet, je bent minder geïnspireerd. Ik heb ook collega’s om me heen die zuchten en steunen van “ik ben er helemaal klaar mee”.’
Wat zie jij persoonlijk als kans voor duurzaamheid op de HvA?
‘De vraag: wat doe je fysiek op de hogeschool, hoe ga je met de gebouwen om? Door de coronacrisis vallen vaste patronen weg en dat is naar. Maar het levert ook een discussie op: wat doet er dan werkelijk toe?’
‘Misschien krijgen we ook wel nieuwe inzichten. Een voorbeeld uit het verleden: De NS had vroeger nog geen duurzame energie ingekocht. Daardoor kwam meer dan 80 procent van de CO2-uitstoot door het vervoer. Nou, moet je voorstellen als mensen twee dagen minder naar de hogeschool gaan, wat voor impact dat heeft.’
‘Toch blijft het punt: duurzaamheid is een groot en belangrijk doel, maar we hebben ook nog een onderwijsorganisatie.’
Stel, we zijn met z’n allen nog maar de helft van de tijd op school. Hoeveel gebouwen kunnen we dan opheffen?
‘Wat denk je zelf?’
Ook de helft?
‘Ja. Hebben we straks nog collegezalen? Het volgen van colleges lijkt bij uitstek geschikt om via het net te doen. Zowel vergaderen als het delen van kennis lijkt digitaal te kunnen.’
Voor een aantal duurzaamheidsdoelen van de HvA staat een looptijd van dertig jaar. Maar in 2022 wil de HvA de nummer 1 zijn op het lijstje van duurzame hogescholen, waar we nu nog op plaats zestien staan. Dat lijkt me een kortetermijndoel dat in gevaar komt?
‘Dat hoeft niet. Andere hogescholen hebben hetzelfde probleem als wij. Kijk, als je de Olympische Spelen wil winnen zeg je ook dat je eerste wil worden. Als je dat niet zegt, dan train je niet meer. Dus of je wint, is het resultaat van je inspanning. We zijn in de lijst nu gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. We maken meters. ’
En al die zeepjes, papieren handdoeken op de HvA. Welke invloed heeft dat op de duurzaamheid?
‘Ik zou het niet weten.’
Waarom is het lastig om daar nu iets over te zeggen?
‘Tot nu toe zijn er maar mondjesmaat mensen op school geweest. Op topdagen in de coronacrisis was er 600 man in de gebouwen. Terwijl we een gemeenschap hebben van 50.000 mensen. Tuurlijk hebben we overal hygiënemaatregelen, wordt er extra schoongemaakt en gebruiken we meer alcohol. Maar hoeveel dat is? Ik denk dat we daar pas in het najaar een beter idee van hebben.’
