Meisjes in de techniek, jongens in de zorg: waarom het maar niet opschiet

Sommige opleidingen kennen al jarenlang stereotypes: techniek is voor mannen en zorg voor vrouwen. Waarom houden zulke stereotypen stand – en is verandering mogelijk?

‘Is ICT iets voor meisjes?’ vraagt een 14-jarig meisje van het Hervormd Lyceum West terwijl ze de vraag van haar kaartje voorleest. Donderdag was het Girls’ Day: jonge meisjes duiken voor een dag in de wereld van tech, programmeren en robots. Verschillende lokalen in het Jakoba Mulderhuis zitten vol met nieuwsgierige scholieren – en een hoop gegiechel. ‘Maha, waar is de sample-knop,’ klinkt het wanhopig vanuit een hoek tijdens het muziek maken.

Het evenement is een initiatief van VHTO, het expertisecentrum voor genderdiversiteit dat zich inzet om de bètawereld vrouwvriendelijker te maken. Maar of de meisjes hier straks echt voor ICT of techniek kiezen, is nog maar de vraag. Het lukt sommige technische opleidingen, zoals HBO-ICT en Engineering, maar amper om meer vrouwelijke studenten binnen te halen.

Veel technische opleidingen zitten al jarenlang vol met mannen, terwijl Verpleegkunde en ook de Pabo juist vol zit met vrouwen. Afgelopen decennia is dat langzaam veranderd, maar de hardnekkige ideeën over ‘mannenstudies’ en ‘vrouwenstudies’ bestaan nog steeds. 

  ‘Vrouwen hebben juist een grote rol gespeeld bij het begin van de computer’

Is dat erg? Voor de arbeidsmarkt in elk geval wel: techniek kampt met een tekort aan vrouwen, het onderwijs snakt naar mannen. Maar ook voor studenten zelf zou het uitmaken als ze niet steeds ‘de enige jongen in de klas’ zijn – of juist het enige meisje.

Volgens Thirza de Hoog, derdejaars HBO-ICT student en bestuurslid vrouwennetwerk FemIT, begint deze beeldvorming al heel vroeg. ‘Als je aan ICT denkt, zie je vaak een mannengezicht voor je. Vrouwen hebben juist een grote rol gespeeld bij het begin van de computer, maar niemand weet dat.’

Ook Shereen Macnack, vierdejaars Aviation-student, is een minderheid binnen de opleiding: ‘Het was altijd ik met één of twee andere meisjes, de rest was allemaal man. Dan moet je wel je vrouwtje kunnen staan.’ In projectgroepen merkte ze dat haar bijdrage regelmatig werd genegeerd, simpelweg omdat ze vrouw was. ‘Ik dacht: ze zien me echt als een vrouw die niks weet. Maar ik wist het vaak beter.’

‘Soms weten meisjes gewoon niet wat techniek inhoudt’

Volgens Joyce Schutten, hoofd marketing en communicatie aan de faculteit Techniek, krijgen kinderen al aangeleerd dat techniek iets voor jongens is. ‘Soms weten meisjes gewoon niet wat het inhoudt.’ Met evenementen als Girls’ Day en Weekend van de Wetenschap krijgen kinderen tussen de 10 en 15 jaar een voorproefje van wat techniek allemaal kan zijn en wordt er op middelbare scholen voorlichtingsdagen gehouden om de veelzijdigheid van techniek te laten zien.

Vrouwenberoep 
Voor zorg- en onderwijsstudies geldt juist het omgekeerde. Zo zijn de gangen van HBO-Verpleegkunde al jarenlang gedomineerd door vrouwen. En ook daar is slechts lichte verandering te zien.

De opleidingsmanager van HBO-Verpleegkunde, Gaby van den Berk-Brokkaar, ziet dat mannen schaars zijn binnen de opleiding.

‘Als oud-mentor hoorde ik vaak van jongens dat het jammer is om de enige in de groep te zijn. Dat kan best eenzaam voelen – op school, maar ook op stageplekken.’

Volgens haar ligt de oorzaak, net zoals bij de Faculteit Techniek, in de beeldvorming: ‘Verpleegkunde wordt nog vaak gezien als iets met zorgzaamheid, mensen wassen, zacht zijn. Maar dat doet totaal geen recht aan wat het vak werkelijk inhoudt.’

Ze benadrukt dat techniek óók in de zorg zit. ‘We werken met apparatuur, met data, met digitalisering, fysiologie, zelfs natuurkunde,’ en dat spreekt volgens haar ook jongens aan.

Leiderschap
Ook alumnus Edo Simon herkent het scheve beeld: ‘In mijn klas was ik de enige jongen. Sommige vakken had ik wel met een paar jongens, maar je mist vaak wel een beetje die mannelijke aanspraak.’ Zo had hij graag een grapje met zijn mannelijke studiegenoten willen maken. Gelukkig vond hij al snel gelijkgestemden bij de studievereniging van de gezondheidscampus.

In projectgroepen merkte hij wel verschillen op. ‘Vrouwen willen vaak wat dieper onderzoeken: ze maken bijvoorbeeld langere samenvattingen. Mannen pakken het wat luchtiger aan en zijn wat minder diepgaand,’ waar hij zelf wel veel van heeft geleerd.

‘We brengen de broeders bij elkaar’

‘Al sinds een lange tijd is het in onze maatschappij dat de vrouw zorgt en dat de man geld binnenhaalt,’ vertelt Edo. Dat is een hardnekkig beeld dat mannen afschrikt. De kant die Edo opgaat, trekt echter wél meer mannen. Die wil op de spoedeisende hulp werken, waar ook leiding moet kunnen worden gegeven, en dat is een kwaliteit die veel mannen aantrekt.

Oplossingen
Bovendien vertelt Van den Berk-Brokkaar dat er een nieuw curriculum is, dat ze samen met het Mannen Netwerk Verpleegkunde (MNV) – een netwerk van mannelijke verpleegkundigen dat zich inzet voor meer diversiteit in de beroepsgroep – hebben ontwikkeld. ‘Zo zijn er workshopweken voor mannelijke studenten die door mannelijke docenten worden gegeven. Daar brengen we de ‘‘broeders’’ – om het zo maar even te noemen – bewust bij elkaar.’

En dat is meer dan nodig, niet alleen voor het personeelstekort. Ze benadrukt: ‘Het zorgt niet alleen voor de diversiteit in zorgteams, maar ook tot betere relaties met patiënten die liever met iemand van het eigen geslacht praten.’

Of al die initiatieven echt het verschil maken, is dus moeilijk te meten, maar bij Verpleegkunde zijn er het afgelopen jaar in ieder geval meer jongens bijgekomen dan de jaren daarvoor. Zolang opleidingen zich blijven inzetten om het stereotype beeld van ‘mannen in techniek’ en ‘vrouwen in de zorg’ te doorbreken, groeit er stap voor stap ruimte voor studenten om zélf te kiezen – niet op basis van verwachtingen, maar op basis van interesse en talent.

In een eerdere versie van deze tekst stond een foutje: de leerlingen bij Girls’ Day kwamen niet van Hervormd Lyceum Zuid, maar Hervormd Lyceum West. Dit is aangepast in de tekst.